STRATIŠTE ZA DECU USRED PLAVA!: Istoričari u Crnoj Gori i dalje ''zaboravljaju'' jedan od najstrašnijih zločina u njenoj istoriji

UPRKOS trudu starog univerzitetskog profesora dr Marka Kneževića, istoričari u Crnoj Gori i dalje "zaboravljaju" jedan od najstrašnijih zločina od njenog postojanja.

M. SEKULOVIĆ

Prilika da se stvar "popravi" propuštena je pre dve godine prilikom donošenja "Rezolucije o genocidu u Pivi i Velici", uprkos zalaganju uglednog publiciste Vojina Grubača, koji je tada kazao da se u naslov teksta rezolucije mora dodati i slučaj koncentracionog logora u Plavu koji je osnovan tačno devet dana pre ustanka 13. jula 1941. godine, "tim pre što se radilo o zločinu na osnovama verske natrpeljivosti s očitim elementima etničkog čišćenja"...

Nedavno, prilikom rasprave u Skupštini Crne Gore o Rezoluciji o genocidu u sistemu logora Jasenovac, Dahau i Mauthauzen, jedan od poslanika koji se zalagao za njeno usvajanje, ustvrdio je da je jedini logor za decu tokom Drugog svetskog rata bio formiran u NDH, u Jastrebarskom.

Politički junoša, kao i većina poslanika u Skupštini Crne Gore, pokazao je da ne zna da je osim Jastrebarskog, u to vreme logor za žene i decu postojao usred Plava!

To mesto udaljeno je nepunih 100 kilometara vazdušnom linijom od Skupštine Crne Gore u kojoj se beskonačno debatuje o svemu i svačemu, ali i "zaboravlja" kakve su se strašne stvari dešavale.

Zanemaruje se da su u Plavu vođe lokalnih bandi balista i vulentara - Šemso, Rizo i Šabo Ferović - zauzeli višespratnu kuću Vukote Džudovića u Plavu i odmah počeli sa dovođenjem nevinih i nenaoružanih pravoslavnih civila, pre svega žena i dece. U to vreme su muškarci i mladići toga kraja već bili po šumama, zbog pripreme ustanka.

Prema istraživanju dr Kneževića, logor u Plavu ostao je zapamćen po brutalnom, nehumanom i sadističkom ponašanju vulnetara i balista prema logorašima, po masovnim silovanjima devojaka i žena U zatočeništvu bilo je oko 500 osoba, ali posebno je tragična činjenica da je tu 31 dete umrlo od gladi i bolesti.

- Okupacijom od strane italijanskih fašista 1941. godine, plavsko-gusinjski kraj je proglašen "oslobođenim" i priključen takozvanoj Velikoj Albaniji. Pod okupacijom je ostao sve do konačnog oslobođenja 1945. godine. Za to vreme pravoslavni živalj je bio izložen velikom nasilju i stradanjima. Glavna stratišta tog življa, zbog "neraščišćenih računa" iz prošlosti, u toku rata bila su Velika i Plav. Nad nedužnim žiteljima Velike izvršen je genocid 28. jula 1944. godine, a u Plavu su početkom jula 1941. godine ovdašnji kvinslinzi i sluge okupatora - vulnetari i balisti, na čelu sa vođama Šemsom, Rizom i Šabom Ferovićem, osnovali zloglasni plavski logor. To je bio koncentracioni i jedini logor za žene i decu u Crnoj Gori u vreme Drugog svetskog rata. Najbrojnije žrtve ovog stratišta bila su deca. U logoru je umoreno 31 dete! Posedujemo svu dokumentaciju o tome - deo je svedočenja Novostima uglednog univerzitetskog profesora u penziji dr Kneževića, o logoru koji se nalazio u višespratnoj kući u centru Plava, čiji je zatočenik kao dečak, bio i on lično...

Stari pedagog i naučni radnik, dr Knežević pišući o stravičnoj tajni crnogorskih komunista "da se ne bi remetilo proklamovano bratstvo i jedinstvo, u Crnoj Gori kao sastavnom delu tadašnje socijalističke (Titove) Jugoslavije", kaže da je Plavski logor, kao i fašistički genocid u Velici, 28. jula 1944. godine bio, i pored zakonom zagarantovane slobode govora, bio "zabranjena" tema gotovo punih 70 godina.

- Prilikom formiranja logora, prihvaćena je fašistička deviza: Ako hoćeš da ubiješ jedan narod, prvo mu ubij decu! Otuda nije slučajno da su deca bila među najbrojnijim žrtvama u u veličkom genocidu 28. jula 1944. godine - kaže profesor Knežević, ističući da kuća Džudovića nije mogla da primi sve zatvorenike, pa su za smeštaj zarobljenih zlikovci koristili i druge zatvorske prostorije u srpskim kućama u Plavu...

Plavski zatvor ostao je zapamćen po brutalnom, nehumanom i sadističkom ponašanju vulnetara i balista prema logorašima. Prema spisku žrtava rata 1941-1945, Saveznog zavoda za statistiku SFRJ u Beogradu, u njemu je umrlo od gladi i bolesti 27 dece, najviše iz Gornje Ržanice (15) i iz Vojnog Sela i Đuričke rijeke (osmoro), a zatim iz Novšića i Velike po dvoje, a ostala iz Brezojevica i drugih sela. Taj spisak nije konačan, jer u njemu nedostaju deca koja su umrla od posledica gladi, bolesti i drugih uzroka nakon napuštanja zatvora. Iako je zatvor predstavljao veliki izvor zaraze, u toku bolovanja deci i odraslima nije pružana nikakva medicinska pomoć. Zabeležen je tragičan slučaj porodice Radivoja Ljutića iz Vojnog Sela. U plavskom zatvoru umro mu je sin Marko od tri meseca, a njegova supruga Dunja, nakon bekstva iz zatvora, u potrazi za zbegom morala je da da baci živo dete u blato da ono ne bi plačem odalo zbeg - potresna su svedočanstva do kojih je došao dr Knežević, koji ističe da je većina umorene dece starosti od jedne do tri godine. Uzrasta do jedne godine umrlo je u zatvoru njih sedam, a od jedne do pete godine.čak njih 21. su sahranjivana na plavskom i u seoskim grobljima. Umirale su i stare osobe, a jedan broj logoraša je interniran u albanski logor u Kavaji...

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije