Ustanici preko Drine

Piše: dr Miladin Stevanović
SKUPŠTINA ustaničkih starešina, održana u martu 1807. godine u Beogradu, odlučila je da odbije turske ponude za mir koje su oni ponudili preko srpskog pregovarača u Carigradu Petra Ička, i da se prikloni Rusiji i zajedno sa ruskom vojskom udari po turskim teritorijama.

Prilagođavajući se ruskom ratnom planu, ustanički plan je predviđao da jedan deo ustaničkih snaga prodre kroz Timočku Krajinu radi spajanja sa Rusima i zajedničkih operacija prema Vidinu, da drugi nastupi prema Nišu radi ugrožavanja turskog pozadinskog pravca prema Sofiji, a treći deo ustaničkih snaga upadne u Bosnu, digne tamo narod na ustanak i zajedno sa crnogorskom vojskom prodre u Hercegovinu.

Operacija je predviđala i oslobođenje Užica i Višegrada.

U skladu sa ovim planom, Karađorđe je svojim pismom od 2. aprila 1807. godine koje je uputio Jakovu Nenadoviću, Luki Lazareviću, Stojanu Čupiću i ostalim starešinama valjevske i šabačke vojske, naredio da se prikupi na Drini valjevska, šabačka i mačvanska vojska i da Stojan Čupić sa potrebnim snagama, pređe u Bosnu, zapali Janju i Bijeljinu i da pobuni okolna sela. Ukoliko ga napadnu jače turske snage, onda se i ostale trupe moraju prebaciti preko Drine i priteći Čupiću u pomoć. U ovom pismu je naveo da će on sa većim odredom vojske krenuti preko Užica za Višegrad.

UČESTANE BORBE

POVOLJNE okolnosti za ustaničke akcije preko Drine su bile i to što je Sulejman-paša Skopljak sada opet turski komandant na Drini, morao početkom marta 1807. godine da sa osam hiljada vojnika ode sa Drine u Hercegovinu, gde je pretila opasnost da upadnu Crnogorci sa Rusima iz Boke Kotorske.

U drugoj polovini aprila 1807. godine vojska Stojana Čupića u kojoj je bio i odred golaća Zeke Buljubaše, pređe preko Drine u blizini Janje, odakle u tri kolone napadne Janju, osvoji je i spali. Ostavivši jedan deo snaga kod Janje, Stojan Čupić krene na Bijeljinu.

U blizini Bijeljine ovu zamorenu vojsku iznenadno napadne sa vojskom Ali-paša Vidajić iz Zvornika i posle žestoke bore uspe da je razbije i većinom pretera natrag preko Drine. Jedan deo Stojanove vojske od oko 500 boraca ostao je opkoljen u jednoj šumi, gde se borio sa Turcima na život i smrt. Stojan Čupić izdade naređenje Zeki Buljubaši da se povrati preko Drine i spase opkoljene.

Zeka sa oko 300 svojih golaća, koristeći mrklu noć, na poznatom gazu pređe preko Drine i oprezno idući kroz turska sela probije se do ove šume, napadne iznenadno Turke koji su držali blokadu ustanika, razbije ih, povede otuda opkoljene ustanike i do zore prebaci se sa njima na istom gazu preko Drine, odbijajući usputno nekoliko napada Turaka koji su ih gonili do reke.

AKCIJE OKO ZVORNIKA

GOTOVO u isto vreme jedan deo valjevske i šabačke vojske, uz pomoć jadarske i rađevske vojske, pređe Drinu uzvodno od Zvornika i, koristeći odsustvo iz Zvornika Ali-paše Vidajića, koji je sa vojskom otišao da napadne Čupića, približe se Zvorniku, likvidiraju usputno turske postaje pored Drine i napadnu na zvorničku tvrđavu, ali njihov napad odbiše Turci uz snažnu podršku artiljerije sa tvrđave. Drugi deo ove vojske krene drumom prema Sarajevu, oslobodi usputno niz mesta i opasno ugrozi Sarajevo.

Posle povlačenja ustanika od Bijeljine i Janje i približavanja Zvorniku Ali-paše Vidajića i bosanskog vezira, i ove snage su se morale povući preko Drine.

Kada je početkom maja te godine na Drinu stigao Jakov Nenadović sa glavninom valjevske i šabačke vojske, ustaničke starešine odlučiše da sa većim snagama pređu preko Drine i da nastave ustaničku ofanzivu u Bosni.

Ustaničke snage na Drini pod komandom Jakova Nenadovića, Stojana Čupića i prote Nikole Smiljanića polovinom maja pređu Drinu na više mesta savladaju Turke na njenim obalama, zauzmu Bijeljinu, popale je, prodru dalje kroz bosansku Posavinu i opasno ugroze Brčko i Tuzlu.

Nešto kasnije druga grupa ustaničke vojske pređe Drinu uzvodno od Zvornika i uputi se jednom kolonom prema Zvorniku, a drugom u vlasenički kraj.

STRAH OD GOLAĆA
U TOKU ovih borbi posebno se istakao Zeka Buljubaša sa njegovim golaćima i prota Nikola Smiljanić sa svojom vojskom. Oni su prodrli duboko u tursku teritoriju južno od Tuzle, presekli tamo puteve koji su vodili prema Sarajevu i Doboju, presretali na njima i plenili Turke, zauzeli tamo niz mesta i zadali strah i trepet turskoj vlasti u tuzlanskom kraju.
(Nastaviće se)