Piramida u srcu grada

Piše: Zoran LJ. Nikolić

U CENTRALNOM delu najpoznatije beogradske ulice, Knez Mihailove, danas stoji simbol koji predstavlja još jedan jasan masonski **potpis**. To je piramida koja se nalazi ispred zdanja Srpske akademije nauka i umetnosti.
Zvanično, napravljena je 1995. godine, kada je u Velikoj galeriji SANU održana veoma posećena izložba **Svet merenja**. Piramida oficijelno označava geografski položaj Beograda, na njoj su ucrtane strane sveta, kao i geografska dužina i širina.
Formalno objašnjenje zašto je ovaj simbol postavljen glasi da je (a zaista je tako) malo znamenitosti koje su posvećene nauci, i da je ovo jedno od njih.
Reporteri **Novosti** su ipak želeli da pronađu i **drugo lice** ovog simbola. **Progonjeni** iskustvom koje smo imali na Avali, kao i velikom važnošću piramide kao bitnog obeležja u slobodnih zidara, rešili smo da uporedimo izgled ovog spomenika sa drugim masonskim predstavljanjima piramide. Ovog puta bilo je zaista jednostavno...
Uz fotografiju piramide ispred SANU postavili smo novčanicu od jednog dolara... Sličnost je bila očigledna, pa razloga za sumnju gotovo da nije bilo.
Poseban dokaz predstavljala je činjenica da je piramida pri vrhu precizno zarubljena, na istom mestu gde je to slikovito učinjeno na američkoj novčanici. Na moneti je na tom mestu prikazano **oko svevideće**. Podsećamo da se u levom uglu novčanice od jednog dolara nalazi masonska piramida od 13 cigli, na čijem se vrhu, u trouglu nalazi oko. Ono lebdi iznad zaravnjene piramide, i simbolički izražava slobodnozidarsku ideju o predodređenosti masonerije da bude jedna vrsta elite.
Iznad ove piramide, na novčanici je ispisan masonski moto od (opet) 13 slova, **Annuit coeptis**, koji potvrđuje da su oni na vrhu **izabrani**.
Tako je Beograd dobio još jedan od mnogih simbola koji odražava masonsku simboliku u samom srcu grada. U odnosu na ovu građevinu, koja je novijeg datuma, masonski simboli između dva svetska rata, kada je nastalo i najviše slobodnozidarskih **potpisa** na gradu, bili su obično sastavni deo dekoracija na kućnim fasadama.
Ova skulptura izdvojena je, i potpuno samostalna. Najzad, masoni su po ko zna koji put dali jasan znak svog prisustva, ali po pravilu neprepoznatljiv za **profane**, odnosno za one koji nisu članovi njihovog reda. Odani svojoj tradiciji, koja očigledno dugo postoji u srpskoj prestonici, ne skrivaju svoje simbole na nevešt način, već ih čak otvoreno plasiraju u samom srcu grada, ali tako da neupućeni **od drveća ne vide šumu**.
Da li je ovo jedini simbol koji se, kao deo masonskog folklora vidi na fotografiji, ostalo nam je kao pitanje, jer se na istoj fotografiji vide i prozori koji na Ulicu kneza Mihaila gledaju sa zgrade SANU.
Možda ovo nisu tri stilizovana oka, koja gledaju pravo na ulicu, odnosno tačno na piramidu koja se nalazi ispod njih, a možda i jesu? Tek, **oko svevideće** je jasan, i dovoljno puta pomenut simbol...
Samo zdanje SANU, koje dominira ovim delom Beograda izgrađeno je između dva rata, a kako kažu arhitekte, napravljeno je u modernom stilu, pogotovo za vreme u kojem je nastajalo. Zgrada je nastala izvan konteksta tadašnjih stremljenja u beogradskoj arhitekturi, uz obilje ornamentalne plastike.
Ali, ovo nisu jedini simboli u ovom delu grada. Naprotiv. Već smo pominjali činjenicu da je razdoblje između dva svetska rata bilo doba procvata masonerije kod nas. Tako upravo zdanja koja se nalaze u okolini Ulice kneza Mihaila, ali i u Nušićevoj i Ulici majke Jevrosime, kao i u Palmotićevoj obeležavaju vreme ekspanzije onih građevina čiji su vlasnici ili projektanti davali jasne znake svoje slobodnozidarske pripadnosti. O njihovoj moći i ugledu govori i činjenica da su ovo bila veoma vredna zdanja, izgrađena upravo na najskupljim lokacijama, tako da su njihovi vlasnici bili iz samog političkog, poslovnog ili finansijskog vrha.
Pa ipak, i do Drugog svetskog rata masoni su bili diskretni. Jaka antimasonska propaganda pre rata i rad ondašnjeg ministarstva policije unela je novine u ponašanje masonerije i potrebu slobodnih zidara da se povuku u dublju diskreciju. Masoni su se značajno povukli u ilegalu pogotovo tokom rata, kada su ih nacisti nemilosrdno proganjali. Zato je Velika loža bila **samouspavana** pre početka rata, 5. avgusta 1940. godine.
Danas su u mnogim zemljama sveta njihovi simboli jasno izraženi, dok su kod nas, izgleda, mnogo diskretniji nego li je to običaj na zapadu.

SIMBOLI

SIMBOLI masonerije nisu svuda u svetu raspoređeni na isti način. Tako je poznato da u Sjedinjenim Američkim Državama sve **vrvi** od slobodnozidarskih znakova, ali da, na primer, u Austriji i Nemačkoj mnogo drugačija, i tamo su ovakvi **potpisi** kudikamo diskretniji. Slično je i u Italiji, Francuskoj i Velikoj Britaniji.
(NASTAVLJA SE)