Biseri slobodnih zidara

Piše: Zoran LJ. NIKOLIĆ
BEZ ikakve sumnje najveće masonsko zdanje nastalo u Beogradu između dva svetska rata sigurno je zgrada današnjeg Poštanskog muzeja u Palmotićevoj ulici broj 2. Ta zgrada napravljena je za Ministarstvo pošta, a rekonstruisana je tokom poslednje decenije 20. veka.
Restauratori su, očigledno, poštovali originalni izgled zdanja, pa je i danas vidljiva vaskolika masonska simbolika obe građevine, i to u punom sjaju, kao što je to, očigledno, autoru i bila namera.
Sa vrha zgrade, koja dominira ovim delom grada, jasno ”gledaju” naizmenično simboli trougla i viska, dok su šestar, visak i trougao dominantni i sa svih segmenata ograde.
Stilizovani deo šare koja krasi veliki deo zdanja takođe pokazuje iste isprepletene simbole, što ovu prelepu zgradu očigledno i bez ikakve sumnje svrstava u najupečatljivije objekte sa masonskim obeležjima u Beogradu.
Ispred ulaza u zdanje ostali su simboli primereni duhu vremena kada je zgrada i nastala. Tako danas iznad ulaza stoji grb sa simbolima Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
ZDANJE Ministarstva pošta projektovao je poznati predratni arhitekta Momir Korunović, jedan od istaknutih članova masonske organizacije tog doba. Izgradnja je okončana 1930. godine.
Korunović je, inače, među arhitektama onog doba imao istaknuto mesto, i bio je jedan od rodonačelnika takozvanog srpsko-vizantijskog stila, kojim je pokušavao da očuva deo estetske tradicije građevinarstva našeg podneblja. Uz taj stil, u prvoj polovini 20. veka Beogradom je dominirao akademizam i secesija, a nešto kasnije i moderna.
Mnogobrojni su Korunovićevi arhitektonski potpisi na gradu, a jedan od najupečatljivijih bila je zgrada koja je prethodila današnjoj Pošti broj 6 koja se nalazi pored beogradske Železničke stanice. Ta zgrada imala je neobičnu sudbinu, jer su delovi fasada stradali tokom nemačkog i savezničkog bombardovanja u Drugom svetskom ratu, pa je posle toga, a u stilu novonastalih političkih i kulturnih vremena ostala konstrukcija Korunovićevog zdanja, ali je njena spoljašnost bila značajno osiromašena, približavajući se socrealističkom izgledu.
Stari zapisi govore da je i ta zgrada, baš nalik ovoj, u Palmotićevoj ulici, bila prepuna simbola koji su neupućenim Beograđanima onog vremena delovali nejasno, ali su slobodni zidari umeli lako da ih prepoznaju.
Kao što su znaci na zgradi Poštanskog muzeja najjasniji u Beogradu, tako se na kući Damjana Brankovića, u Bulevaru JNA 2, iznad Slavije, vidi suptilnost masonskih neimara, čije je delo više nego očigledno.
Damjan Branković je pre Drugog svetskog rata bio istaknuti član masonskog reda, i jedan od osnivača četničkog pokreta. Do samog rata bio je veliki besednik Velike lože Jugoslavije, i sa tog mesta se povukao, ne napuštajući slobodne zidare. Slovio je za veoma snalažljivog čoveka, a arhitekturu svoje kuće, koja je izgrađena 1928. godine, u potpunosti je podredio svojoj pripadnosti slobodnim zidarima.
Samo zdanje je, u duhu akademizma, projektovao Dragiša Brašovan.
Odmah iznad ulaznih vrata u zgradu nalazi se reljef, iznad kojeg dominira piramida sa ”okom svevidećim”, čije značenje je dominantno u masona, a pominjali smo ga i u prethodnim nastavcima.
Sunčevi zraci obasjavaju siluete dve žene, od kojih je jednoj na ramenu sova, simbol stalne budnosti, a drugoj je u ruci ogledalo, koje predstavlja introspekciju, samospoznaju.
Na zgradi se nalazi još mnogo medaljona i minijaturnih figura koje se simbolički odnose na masoneriju, odnosno na učeničke stadijume u duhovnom stasavanju slobodnog zidara. Figure predstavljaju duhovno stasavanje, individuaciju, koja je po pravilu mukotrpan, zahtevan put. Tako dominiraju siluete mališana koji deluju zdepasto, odnosno snažno, ali su još nesigurni u svoje znanje. Zato su često prikazivani u raskoraku, ili sa blago raširenim nogama što je predstavlja njihovu nestabilnost, odnosno činjenicu da nemaju dovoljno samopouzdanja.
Takođe, bitna je karakteristika da svi imaju pognut pogled, dakle da se ne razmeću znanjima koja još nemaju, već da su podložni autoritetu majstora koji ih vodi ka duhovnoj spoznaji.
Naravno, kao i na svim drugim masonskim zgradama u Beogradu, i na vrhu kuće Damjana Brankovića dominiraju upleten šestar i trougao, kao kruna koja oličava njegovu pripadnost slobodnozidarskom redu.
(NASTAVLJA SE)