Elita među zidarima

Piše: Zoran LJ. Nikolić
DANAŠNJIM srpskim masonima doneli su svetlo preci koji su bili dužni vaskolikog poštovanja. Jer, i sam Karađorđe Petrović, prilikom pokretanja Prvog srpskog ustanka, bio je veoma blizak sa organizacijom slobodnih zidara, a u kontakt s njima je došao budući da je bio u austrijskim frajkorima. U to doba Karađorđe se sretao i sa članovima heterija, organizacijom grčkih ustanika, na koju su veliki uticaj imali takođe slobodni zidari. Veoma bitan u godinama tog, predustaničkog Beograda, bio je i Riga od Fere, čovek koji je takođe slovio za "brata", kako se masoni međusobno oslovljavaju. Istovremeno, u Beogradu u masonskoj loži tada sede Petar Ičko, vojvoda Janko Katić, braća Popovići - Čardaklije, svi potonji vođi srpskog ustanka i svi - slobodni zidari.
Ogroman uticaj na srpsku kulturu imali su i Dositej Obradović, zatim, Sima Milutinović Sarajlija, koji je opet, slobodnozidarski duh preneo i na jednog od najvećih srpskih umova Petra Petrovića NJegoša.
Potom, hronološki gledano, slede imena koja su uticala na stvaranje moderne Srbije. Sve do Drugog svetskog rata, među masonima su se, slobodno bi se moglo reći, nalazili najznačajniji i najuticajniji Srbi...
Posle Dositeja Obradovića i perioda prosvetiteljstva, koji su i na internacionalnom planu u velikoj meri činili masoni, u srpskom javnom životu ima sve više slobodnih zidara koji formiraju javno mnjenje, državne odluke, i uopšte, u velikoj meri utiču na upravljanje državom.
To je bilo vreme kada je nastupila i francuska buržoaska revolucija, i kada je Evropom zavladalo prosvetiteljstvo, nastajao je američki ustav, a sve su to masoni opisali kao svoje delo u velikoj meri, zaokruženo buržoaskom parolom "sloboda, bratstvo, jednakost".
SREDINOM 19. veka u beogradskoj loži "Ali koč" sede zajedno Toma Vučić Perišić i tada vodeći političar ustavobranitelj Avram Petronijević, koji su kasnije uvedeni i u masonsku ložu u Carigradu, a bili su inicijatori zbacivanja kneza Miloša Obrenovića sa vlasti.
Kasnije, ogroman napor da Srbiju uvede u savremenu Evropu ulaže upravo knez Mihailo Obrenović, za koga slobodni zidari tvrde da je jedan od "braće", a njegove ideje su bile u velikoj meri inspirisane delom Đuzepea Garibaldija i njegovim ujedinjenjem Italije. Garibaldi je, naravno, bio slobodni zidar.
U godinama koje nastupaju do kraja 19. veka masonerija doživljava novu ekspanziju, i iz redova srpskih viđenijih ljudi regrutuje veliki broj članova.
Tako nastaje prva isključivo srpska loža "Svetlost Balkana", formirana 1876. godine. Među istaknutim članovima te lože bili su profesor Velike škole Mihailo Valtrović, kao i Jovan Đaja, jedan od osnivača Radikalne stranke, najuticajnije političke partije do početka Drugog svetskog rata. Tu su bili i Đorđe Milovanović, slikar, Dragutin Milutinović, profesor Velike škole i sin Sime Milutinovića Sarajlije...
Već 1881. godine, stvara se nova loža, ovog puta pod zaštitom Velikog Orijenta Italije, koja se zvala "Srpska zadruga". NJeni članovi bili su Emilijan Josimović, profesor Velike škole i autro prvog urbanističkog plana Beograda, ali i Laza Paču, tada uvaženi lekar, a kasnije uspešni ministar finansija u Vladi Kraljevine Srbije.



POBRATIMI

VELIKU prekretnicu u aktivnom širenju slobodnog zidarstva predstavljalo je formiranje lože "Pobratim", a tu su bili takođe veoma uticajni i cenjeni ljudi svog vremena. I danas je poznat uticaj Đorđa Vajferta, dugogodišnjeg starešine ove lože, ali je manje poznato da su u njoj bili jedan Stevan Mokranjac, profesor i ministar Andra Đorđević, kompozitor Stanislav Binički, ali i pukovnik Živojin Mišić, koji se slavom ovenčao tek kasnije, kada je tokom Prvog svetskog rata pokazao svoju stratešku ingenioznost.
Među političarima iz ove lože treba izdvojiti i Milovana Milovanovića, kasnijeg ministra inostranih poslova Kraljevine Srbije, Jovana Aleksijevića, savetnika ovog ministarstva, ali i poznatog književnika Stevana Sremca.

(NASTAVLJA SE)