Vatra u zimskoj noći

JEDAN od naših najpoznatijih, ali po mnogima i najvećih političara, bio je Nikola Pašić. NJegov odnos sa masonima bio je veoma neobičan, jer nije bio član, ali je uvek bio okružen ljudima iz slobodnozidarske organizacije.
To i nije neko čudo, jer je među političarima njegovog doba bilo puno masona, a on, lično, upravo osniva svoju Radikalnu stranku sa pomenutima Svetomirom Nikolajevićem i Ivanom Đajom. Posle je tu bio i Milovan Milovanović, tako da se za Pašića može reći sve, osim da nije znao ko su masoni. Najzad, upućeni kažu i za Milovanovića, da je putem Italije, odnosno njenog Velikog Orijenta, čiji je i sam bio član, u velikoj meri završavao spoljnopolitičke inicijative uz podršku slobodnih zidara.
Interesantno je i to da je upravo Pašićeva bila jedna od najpoznatijih izreka vezanih za ovaj red. Naime, njegovo je poređenje masonerije sa "vatrom, u hladnoj zimskoj noći".
"Što si bliži toj vatri, sve ti je toplije", govorio je. "Ali, kada previše priđeš, mogao bi da se opečeš".
Inače, jedan od najpoznatijih političkih sukoba vezanih za odnos države Srbije i slobodnozidarskog reda odigrao se krajem 19. veka, kada je vlada Svetomira Nikolajevića odlučila da vrati ustav iz 1869. godine, umesto naprednog ustava koji je bio donesen 1888. godine.
NA jednom zasedanju Narodne skupštine opozicioni poslanik Stevan Veselinović predložio je zabranu rada tajnih društava, pod time posebno aludirajući na "farmasone" (Ovaj termin bio je rogobatna adaptacija francuske kovanice "framasoni" koja se odnosila na slobodne zidare).
Tada je posebno mesto u istoriji srpske masonerije dobio profesor Andra Đorđević, tadašnji ministar prosvete i crkvenih dela. On je istupio pred svim okupljenim poslanicima, i jasno dao do znanja svoje članstvo u ovoj organizaciji. I ne samo to, već je panegirično govorio o srpskim masonima i o njihovim ciljevima i zadacima. To je bilo vreme kada je masonska organizacija u Srbiji doživljavala procvat i kada su, mnogo drugačije nego danas, slobodni zidari davali jasne znake svog pripadništva ovom redu, ukoliko bi procenili da je na bilo koji način ugrožen.
I 20. vek počeo je pozitivno po slobodne zidare. Tada je na čelo države, posle majskog prevrata 1903. godine, došao kralj Petar Karađorđević, koji je mnogo godina bio u izgnanstvu. Tokom boravka u Francuskoj i Švajcarskoj postao je i slobodni zidar, što je umnogome uticalo na buduće tokove srpske istorije.
Čak je i jedna loža u Sarajevu, njemu u čast, nosila ime "Petar Mrkonjić", u periodu koji je prethodio Drugom svetskom ratu. Podsećamo, pod tim imenom je potonji kralj učestvovao u hercegovačkom ustanku.
Poznato je da je Srbija posle majskog prevrata bila u nemilosti evropskih država, posebno Velike Britanije, a da bi se ovaj kontakt sa velesilom obnovio, umnogome je uticao Milovan Milovanović, tadašnji srpski poslanik u Rimu, koji je upravo koristeći masonske kontakte postepeno ublažavao animozitet koji su Britanci gajili prema Srbima, kao likvidatorima prethodne dinastije.
Naredni mučan period po Srbiju je aneksija Bosne i Hercegovine, iako je preko svojih veza industrijalac i mason Damjan Branković prvi o tome upozorio Pašića. Uskoro izbija Prvi svetski rat, a posle Niške deklaracije 1915. godine, koja objašnjava srpske ratne ciljeve, pored ostalog i ujedinjenje sa južnoslovenskom braćom, masoni uzimaju za cilj da u svakoj prilici ovu ideju približe evropskoj i svetskoj braći.



"PETAR MRKONJIĆ"
LOŽU "Petar Mrkonjić" u Sarajevu pominje i poznati arhitekta i slobodni zidar Aleksandar Deroko. On je opisivao ovu ložu s početka Drugog svetskog rata, napominjući da je u njoj boravio i njegov ujak Stevan Sremac, takođe poznati slobodni zidar tog doba.

(NASTAVLJA SE)