Hrebeljanovići na dvoru

PIŠE: dr Miladin Stevanović

RODONAČELNIK Hrebeljanovića (otac Lazarevog oca Pripca) nije poznat. Pouzdano se samo zna da se baština Hrebeljanovića nalazila na Kosovu kod Novog Brda, sa sedištem u Prilepcu. U ovom selu se u srednjem veku nalazila omanja tvrđava, koja je zajedno sa drugom sličnom tvrđavom Prizrencem u blizini štitila mnogobrojne rudokope u tome kraju.

Otac kneza Lazara Pribac Hrebeljanović je bio vlastelin i velikaš za vreme vladavine cara Dušana, kog je on sa svojom porodicom doveo u svoj dvor i postavio za logoteta (šefa dvorske kancelarije), a kasnije i za svoga peharnika.

Carski logotet nije zauzimao neko visoko mesto na srpskom ni vizantijskom dvoru, ali je bio veoma uticajna ličnost i po članu 25 Dušanovog zakonika bio jedina ličnost u državi koja je uz cara i patrijarha imala pravo da upravlja crkvom.

Ne zna se tačno kada je car Dušan doveo Pripca na dvor i od kada je bio logotet. Prvi pisani dokument iz kojeg se vidi da se on nalazi na ovoj dužnosti potiče iz 1340. godine(jedna povelja cara Dušana na kojoj se on potpisao kao logotet Pribac).

Pribac Hrebeljanović je morao biti dobro pismen, istaknutiji i sa diplomatskim sklonostima službenik jer su na vizantijskim dvorovima, na koje se car Dušan ugledao, ove položaje zauzimali takvi ljudi.

SAČUVANI su brojni dokumenti iz kojih se vidi da se Pribac dugo zadržao na ovom položaju, sačinio niz povelja i drugih dokumenata po nalogu cara Dušana.

U zvanju peharnika, koje je značilo izvesno unapređenje u dvorskoj službi cara Dušana, Pribac se pojavljuje u jednom sačuvanom dokumentu u svetogorskom manastiru Lavri.

Ne može se pouzdano utvrditi dokle je Pribac ostao u carskoj službi i dokle je živeo, ali, po svim izgledima, on nije imao neku veću baštinu i spadao je u red nepoznate vlastele, a car Dušan ga je uzdigao svakako zbog njegovog znanja i verne službe. Imao je sina Lazara, ćerku Draginju i još jednu ćerku čije se ime ne zna.

Knez Lazar je rođen u Prilepcu, 1329. godine, a ništa se ne zna o njegovoj majci. Kao dete odveden je u carski dvor gde je odrastao i vaspitao se. Na carskom dvoru se 1353. godine oženio Milicom, ćerkom kneza Vlatka, potomka Nemanjinog sina Vukana, koja je takođe odrasla i vaspitala se na carskom dvoru. Ovim se Lazar orodio sa svetorodnom dinastijom Nemanjića.

Knez Lazar je započeo i završio dvorsku karijeru kod cara Dušana kao stavilac. Na istoj dužnosti se u carskom dvoru tada nalazio i Vojislav Vojinović, kasnije jedan od najmoćnijih oblasnih gospodara u doba raspada Dušanovog carstva, koji je podržavao cara Uroša.

S Milicom Lazar je imao osmoro dece: Maru, Stefana, Draganu, Vuka, Jelu, Teodoru, Dobrivoja i Oliveru.

Sva ova deca su odrasla na carskim dvorovima careva Dušana i Uroša, gde im je i otac službovao.

Pre 1371. godine (više od četiri decenije života) o Lazaru Hrebeljanoviću, sem njegovog porekla, ženidbi i prvom službovanju, se gotovo ništa ne zna. Tek od tada, u doba vladavine cara Uroša, kod kojeg je nastavio da radi kao i kod njegovog oca cara Dušana na dužnosti stavioca, o njemu se nešto više saznaje i javljaju se dokumenti u kojima se pominje i njegovo ime.

POSLE smrti cara Dušana njegova država, etnički veoma raznolika, s moćnim feudalnim gospodarima, među kojima je bilo dosta Grka koji su težili da se osamostale od centralne vlasti i za sebe prigrabe što više teritorija, počela je ubrzo da se raspada na feudalne oblasti.

Dušanov naslednik, mladi kralj Uroš, sa devetnaest godina, iako je za očeva života upravljao delom carevine (tzv. srpskim zemljama), bio je nedorastao za ogromno nasledstvo, a i kasnije kada je stasao, u veoma složenoj situaciji u državi, nije se snalazio, odnosno, nije pokazivo poznate očeve crte. Nije bio dobar vojnik, ni vojskovođa kao njegov otac, ni mudar državnik, ni vešt taktičar. Kao takvom, iako je ulagao dosta napora i pokazao neke rezultate, narodno predanje mu je dalo naziv Nejaki Uroš.


SLABOST POSLE DUŠANA

ZBOG svega ovoga, Uroš nije uspeo da se odupre spoljnim neprijateljima, ni da drži u stezi feudalne gospodare, među kojima su se isticali Mrnjavčevići, Rastislalići, Balšići, Dejanovići i drugi, koji su samo formalno, ili nisu nikako priznavali njegovu centralnu vlast.

Protiv Uroša je među prvima ustao njegov stric, Dušanov polubrat, despot i epirski namesnik Simeun-Siniša, koji je pretendovao da nasledi cara Dušana, pozivao se na to da ga je car Dušan kao brata svojevremeno naznačio za naslednika. Upravo Simeon je najviše doprineo raspadu Dušanovog carstva ozbiljno poremetivši odnose i red u državi. Na njega su se kasnije ugledali i drugi.
(NASTAVLjA SE)