Uspon kneza Lazara

Piše: prof. dr Miladin STEVANOVIĆ

KORISTEĆI pobedu na Marici, turski sultan Murat Prvi odmah po povratu iz Male Azije je izvršio pritisak na vizantijskog i bugarskog cara sa sedištem u Trnovu, kao i susedne srpske feudalne gospodare, pa su oni postali turski vazali, obavezujući se na određeni danak i davanje Turcima pomoćne vojske kada im to zatreba.

Tako turski vazali postadoše: kralj Marko Mrnjavčević (legendarni junak mnogih narodnih pesama) koji je nasledio oca kralja Vukašina i koji je odabrao za svoje sedište Prilep pošto mu je Priština oduzeta, njegov brat Andrija koji je vladao u severnoj Makedoniji, braća Dejanovići (Jovan Dragaš i Konstantin) koji su pored poseda koje su nasledili od oca, zauzeli i deo Serske oblasti između Strume i Vardara, posle Uglješine smrti.

Ovim su Turci oko svojih poseda na Balkanu stvorili prvi pojas zavisnih državica i otada otpočeli da šire svoju vlast nad Južnim Slovenima.

Daljim slabljenjem centralne vlasti cara Uroša vlastela oko Rudnika, Zapadne, Južne i Velike Morave se okupila oko kneza Lazara, kojeg je priznala za gospodara ovih oblasti.

KNEZ Lazar, koji se još na dvoru cara Uroša zalagao za jedinstvo srpske države i sa nasleđenim diplomatskim osobinama svoga oca (slat u ime cara Uroša da miri zavađene strane), nastojao je da ostvari jedinstvo preostale Srbije kojom je vladao, oštro istupao protiv velikaša koji su remetili red u državi, težio da proširi svoju državu u nekim spornim oblastima i uspostavi što čvršće veze s feudalnim srpskim državicama i državama drugih Južnih Slovena.

Čuvši posle Maričke bitke da okolni feudalni gospodari oko oblasti koje pripadaju Mrnjavčevićima, upadaju sa svojom vojskom u Mrnjavčevića-posede, krenuo je i on sa svojom vojskom i zaposeo svoju bivšu staru baštinu Novo Brdo i Prištinu, koje mu je svojevremeno osvojio i pripojio svojim oblastima kralj Vukašin Mrnjavčević.

On ovom prilikom ustupi Prištinu svome zetu Vuku Brankoviću, koji je pripoji svome posedu u severozapadnom delu Kosova i svoju prestonicu iz Vučitrna preseli u Prištinu.

Najviše problema knez Lazar je imao sa svojim severozapadnim susedom županom Nikolom Altomanovićem, koji je tada bio gospodar zemalja između Rudnika i Konavla i sporio se sa knezom Lazarom oko Rudnika, koji su jedan drugom preotimali.

U toku ovih borbi rudnički starešina vojske kneza Lazara, Pavle Orlović se pod pritiskom znatnih snaga Nikole Altomanovića, koji je u svojoj vojsci angažovao i znatan broj plaćenika, morao povući sa svoje teritorije prema Zapadnoj Moravi, gde ga prihvati pojačanje kneza Lazara, pa se prema Nikoli Altomanoviću uspostaviše novi položaji, koji su se oslanjali na Zapadnu Moravu i planinu Jelicu. Za komandanta svoje vojske na ovom sektoru, knez Lazar postavi Pavla Orlovića, koji će kasnije postati rudnički vojvoda i njegov barjaktar.

Borbe između kneza Lazara i Nikole Altomanovića se nastaviše nesmanjenom žestinom, pri čemu je Nikola nastojao da ovlada Jelicom iznad Čačka, a odatle prodre u dolinu Zapadne Morave. U toku ovih borbi vojska Pavla Orlovića, potuče Nikolinu vojsku na Jelici.

Da bi rešili međusobne sporove, sprečili bratoubilački rat koji je odnosio mnogobrojne žrtve i stradanje okolnog stanovništva, knez Lazar i Nikola Altomanović po svoj prilici 1373. godine ugovore sastanak na ulazu u selo Lunjevicu prema Gornjoj Trepči, na starom nemanjićkom putu koji je iz Kraljeva vodio za Brusnicu i, dalje, prema Rudniku.

Pošavši na ovaj sastanak knez Lazar se iskreno nadao postizanju neophodnog sporazuma, dok je župan Nikola Altomanović na njega pošao sa skrivenim namerama da likvidira kneza Lazara, da zatim sa spremljenom vojskom prodre u njegovu rastrojenu državu i zauzme čak i Lazarevu prestonicu Kruševac.

Na ugovoreno mesto knez Lazar i Nikola došli su s određenom pratnjom, bez oružja, dok je njihova vojska (nepoznato u kojoj jačini) stajala nešto iza njih.


NESTANAK NEMANjIĆA
SMRĆU cara Uroša 2. ili 4. decembra 1371. godine, a kasnije Simeuna i njegovih sinova, izumrla je muška linija srpskih Nemanjića. Priča, koja je kasnije nastala, da ga je u lovu ubio kralj Vukašin i lišio prestola i života, bez ikakvog su osnova, jer je pouzdano utvrđeno da je on umro posle Maričke bitke, odnosno, posle Vukašinove pogibije. Međutim, Crkva ga je na osnovu tih pričanja i predanja proglasila za mučenika i stavila u krug svojih svetitelja.
Simeunova loza držala se još neko vreme u Tesaliji. Njegov sin Jovan Uroš, koji se smatrao više Paleologom nego Nemanjićem, odrekao se vlasti već 1381. godine i primio monaški čin. Umro je kao monah Josif 1423. godine.

Carica Jelena umrla je 7. novembra 1376. godine kao monahinja Jevgenija.
Uroševa žena Ana se posle njegove smrti zamonašila i kao monahinja Jelena živela u nekom manastiru sve do kraja života.
(Nastavlja se)