Unapred krivi

Piše: dr Predrag ILIĆ

ŠESTOAPRILSKI rat je Milutina Stojanovića Bilju zatekao na mestu paroha u Bariču. U jesen 1941. godine, za vreme zajedničkog delovanja partizana i četnika u Obrenovcu, Stojanović je organizovao priručnu bolnicu za njihovo zbrinjavanje u Mislođinu. Nemci za to nisu saznali, ali su ga, ipak, kao uglednu ličnost, uhapsili, u jesen 1941. godine, iz preventivnih razloga. Posle izvesnog vremena je pušten iz zatvora, pa je nastavio da vrši svoju svešteničku dužnost. Ledinek je zabeležio da je Stojanović ponovo uhapšen 6. novembra 1942. godine. Milunović pominje 6. decembar iste godine, a dr Radoslav Stojanović (sin M. Stojanovića, sada penzionisani profesor Pravnog fakutleta u Beogradu) tvrdi da se to desilo na Badnji dan, sledeće godine, 6. januara 1943. Posle višemesečnog boravka u logoru na Banjici, deportovan je u "Mauthauzen", 5. maja 1943, u kojem je nosio broj 29.102. Iz "Mauthauzena" je deportovan u "Dahau" 1. decembra 1944. godine, zajedno s Babićem, Žiravcem, Bezićem i drugim sveštenicima. U njemu je dobio broj 134.398. Bezić ga se seća kao "krupnog i dobrog čoveka, paroha iz Bariča..."

Prema priči njegovog sina, Stojanović se u "Dahauu" najviše družio sa ruskim zatočenicima tog logora, kojima je bio interesantan zbog svog svešteničkog poziva. Zahvaljujući njima, odnosno njihovoj snalažljivosti i hrabrosti da kriju dobro čuvane namirnice, Stojanović je preživeo sve strahote ovog logora. Kad je bio po drugi put uhapšen, imao je 103 kilograma, a oslobođenje "Dahau" je dočekao sa svega 44 kilograma. Zbog prevelike iscrpljenosti, mesec dana se oporavljao u američkoj vojoj bolnici. Radosnu vest da je živ, porodici Stojanović je prvi doneo kolega i sapatnik iz "Dahaua", već pominjani Stefan Maletić, koji se pre njega vratio u Beograd.

Iako je bio član Saveta boraca i Saveza ratnih vojnih invalida, Stojanović je i posle Drugog svetskog rata bio hapšen, u socijalističkoj Jugoslaviji, zbog navodne neprijateljske delatnosti. Osuđen na godinu dana zatvora, odrobijao je osam meseci, najpre u zatvoru u Obrenovcu (u kojem su ga držali i Nemci, 1941. godine), a zatim u "Zabeli" kod Požarevca. Nekoliko godina posle toga, živeo je u Beogradu, bez mogućnosti da dobije neku parohiju. Kasnije je služio u Sabornoj crkvi u Beogradu, zatim u crkvi Svete trojice i u Pokrovskoj, čiji je bio i starešina. Umro je 14. decebra 1980. godine u 74. godini, kao jedan od najcenjenijih sveštenika Beogradsko-karlovačke arhiepiskopije.

Milunović je zabeležio da je Stojan Stojanović rođen 20. aprila 1911. godine u SAD, da su njegovi iz Baćevca, a da je službovao u Beogradu. Šnabel je registrovao isti datum rođenja, a u njegovom internirskom kartonu stoji podatak da se rodio u mestu Bulba, u SAD. U Baćevcu kažu da za sveštenika sa tim imenom i prezimenom nisu čuli, pa se veruje da ga je Milunović "pomešao" sa protom Milutinom Stojanovićem. Prema neproverenom izvoru, sveštenik Stojan Stojanović je 1939. godine bio privremeni paroh u Vojvodi Stepi, u Banatskoj eparhiji.

Što se tiče njegovog hapšenja, Milunović navodi da se to desilo 15. avgusta 1944. godine u "Stepi u Banatu", zato što je bio "aktivista". Isti datum navode i Šnabel i Ledinek. Svi ovi autori se slažu i u pogledu ostalih podataka o njegovom logoravanju. Prvog septembra 1944, bio je deportovan u "Mauthauzen", petnaest dana kasnije u "Guzen", a 1. decembra iste godine u "Dahau". U tom logoru je dočekao oslobođenje i kraj Drugog svetskog rata.