Hodža kliče živela Srbija!

Piše: Pero Simić
ČIM je u proleće 1945. ugušena oružana pobuna šiptarskih ekstremista na Kosovu i Metohiji, ova oblast se ponovo vratila u sastav Srbije. Borci Velike Albanije, koji su za vreme okupacije Jugoslavije masovno proterivali Srbe iz ovih krajeva i verno služili Hitleru i Musoliniju, bili su najzad poraženi. Na vlast su dolazili lokalni srpski i šiptarski antifašisti, koji su marta 1945. jednoglasno rešili da u Beograd upute dvojicu svojih izaslanika.
Tako će se 7. aprila 1945. na prvom zasedanju Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Srbije naći i Dušan Mugoša i Mehmed Hodža. Učesnicima ovog skupa prvi se obratio Dušan Mugoša, koji je za vreme Drugog svetskog rata bio i jedan od organizatora antifašističkog pokreta u Albaniji:
- Danas kada se približava dan kada će sva naša zemlja biti slobodna, izražavam želju Narodnooslobodilačkog odbora za Kosovo i Metohiju da se i mi, narodi Kosova i Metohije, prisajedinimo federalnoj Srbiji.
- Izražavajući ovu volju Oblasnog narodnooslobodilačkog odbora - naglasio je on - izražavam želju naroda Kosova i Metohije, šiptarskog naroda, crnogorskog i srpskog naroda.
Mugoša je prisutne podsetio da narodi Kosmeta u borbi protiv okupatora ”nisu dali onoliko koliko su dali ostali narodi”, ali to, kako je rekao, ”ne znači da je danas kasno”.
U IME Šiptara Kosova i Metohije Antifašističkoj skupštini narodnog oslobođenja posebno se obratio Mehmed Hodža. Govorio je na maternjem jeziku, a njegov govor je na srpskohrvatski prevodio Dušan Mugoša.
- Osećam se vrlo srećnim što mi se ukazala prilika da učestvujem u radu ove skupštine - rekao je on, priznajući da je šiptarski živalj Kosova i Metohije
u tek minulom ratu ”malo dao”, jer je bio pod uticajem sopstvene reakcije koja se stavila u službu okupatora.
- Cilj reakcije - precizirao je Hodža - bio je da na Kosovu i Metohiji stvori kasapnicu, gde će se šiptarski narod boriti protiv Srba i Crnogoraca, i ona je u tome donekle i uspela.
- Jedan broj omladinaca Šiptara sa Kosova i Metohije sada se - ističe Hodža - u zajednici sa braćom Srbima i Crnogorcima bori protiv okupatora, a to dokazuje da su Šiptari krenuli pravim putem i da su za zbliženje naroda Kosova i Metohije.
Hodža je bio izričit:
- Prisajedinjenje Kosova i Metohije Srbiji ne plaši šiptarski narod Kosova i Metohije, nego ga učvršćuje i daje mu sigurnost da će imati ista prava sa ostalim narodima Kosova i Metohije.
Obećavajući da će Šiptari ”sada da snose najveći teret u borbi protiv fašizma”, Hodža je na kraju uskliknuo:
- Ja želim ovoj istorijskoj Skupštini najveći uspeh i čestitam joj rad. Živela Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije!
TRI meseca kasnije, 10. jula 1945, Oblasna narodna skupština Kosova i Metohije u Prizrenu, uz saglasnost svih prisutnih, donosi Rezoluciju o pristupanju Kosovskometohijske oblasti federalnoj Srbiji.
Već u prvoj rečenici ovog dokumenta kosmetska Skupština ”utvrđuje radosnu činjenicu da su se prilike u oblasti sredile i normalizovale”, a da "najsvetliju činjenicu u današnjem životu u oblasti predstavlja temeljna izmena nastala u odnosima između stanovništva šiptarske narodnosti i Srba i Crnogoraca”.
- Učinjen je jednom zasvagda kraj politici razvijanja međusobnog razodra i borbe Srba i Šiptara - ističe se u Rezoluciji i dodaje:
- Danas šiptarsko stanovništvo uživa stvarnu ravnopravnost u oblasti, što se, kako se kaže, vidi i po ”ravnopravnosti šiptarskog jezika u državnoj administraciji” i otvaranju škola ”sa šiptarskim nastavnim jezikom”.
Ključna rečenica ovog dokumenta ovako je formulisana:
- Oblasna narodna skupština daje izraza želji celokupnog stanovništva oblasti da ova bude priključena federalnoj Srbiji kao njen sastavni deo.
NEPUNIH mesec dana kasnije, 7. avgusta 1945. Predsedništvo Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Jugoslavije je odobrilo Rezoluciju Oblasne skupštine Kosova i Metohije ”kojom se teritorija Kosova i Metohije priključuje federalnoj Srbiji”. Istog dana, na prvoj sednici trećeg zasedanja, to je, uz aplauz svojih većnika, učinila i Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Jugoslavije, koja je, uz povećanje broja poslanika, proglašena Privremenom narodnom skupštinom Jugoslavije.
Mesec dana kasnije, Predsedništvo Narodne skupštine Srbije na osnovu ove odluke Privremene narodne skupštine Jugoslavije donosi Zakon o ustanovljenju i ustrojstvu Autonomne Kosovskometohijske oblasti. Prema članu ovog zakona ovu autonomnu oblast, koja ”čini sastavni deo Srbije”, sačinjava 15 srezova. Sedište podgorskog je bilo u Dragašu, podgorskog u Suvoj Reci, šarplaninskog u Prizrenu, đakovičkog u Đakovici, podrimskog u Orahovcu, pećkog u Peći, istočkog u Istoku, zvečanskog u Mitrovici, vučitrnskog u Vučitrnu, labskog u Podujevu, dreničkog u Srbici, nerodimskog u Uroševcu, gračaničkog u Prištini, kačaničkog u Kačaniku i gnjilanskog u Gnjilanu.
Ustanovljeno je da Šiptari, Srbi i Crnogorci na Kosovu i Metohiji ”uživaju jednaka prava i imaju jednake dužnosti”, a zakonom je utvrđen i tekst zakletve:
- Zaklinjem se svojom čašću i čašću svoga naroda da ću uvek zastupati i braniti demokratska prava i slobodu naroda Autonomne Kosovskometohijske oblasti u sastavu Narodne Republike Srbije...

ŠKOLE I ĐACI
ŠKOLSKE 1945/1946. godine osnovne škole i gimnazije na šiptarskom jeziku na Kosovu i Metohiji pohađalo je 23.615 učenika, a tri godine kasnije bilo ih je 65.000.
Pre Drugog svetskog rata na Kosmetu praktično nije bilo šiptarskih škola i nastavnika, već je njihovu decu pismenosti učilo šest lokalnih studenata i deset učitelja iz Albanije.

CELINA TEK 1945.
ZAKONOM o ustanovljenju i ustrojstvu Kosovskometohijske oblasti iz 1945. ovi krajevi su prvi put postali jedinstvena administrativno-geografska celina.
Pre donošenja ovog zakona Kosovo i Metohija su figurirali kao jedinstven administrativno-geografski pojam samo u pojedinim proglasima i u organizacionom ustrojstvu Komunističke partije Jugoslavije. Zanimljivo je, međutim, da je to ustrojstvo za KPJ bilo samo formalno, jer je u proleće 1944. iz CK KPJ komunističkim funkcionerima na Kosmetu izričito napisano: ”Vaš kraj nije neka posebno kompaktna oblast.”
(Nastavlja se)