Kud odoše ljudi?

Piše: Vlasta POPOVIĆ
POČINJEMO sa novijom istorijom. Šestog aprila 1941. godine Nemci su bombardovali Sarajevo, poginulo je 1.500 stanovnika. Vlast u gradu uspostavili su Nemci i lokalne ustaše. Monstruozna tvorevina NDH stvorena je 10. aprila. Počelo je proganjanje Srba i Jevreja. Sarajevo je do tada bilo glavni grad Drinske banovine u Kraljevini Jugoslavija. U direktnim pokoljima ubijeno je 2.278 Srba i oko 9.000 Jevreja.
Događa se 6. april 1945. godine - Drugi, Treći i Peti korpus Jugoslovenske armije oslobađaju Sarajevo. Ubrzo zatim postaje glavni grad novostvorene Republike Bosne i Hercegovine.
Još jedna šestica, 6. aprila 1992. godine - muslimanski praznik Bajram, Nemci i drugi svetski moćnici priznaju novu državu Bosnu i Hercegovinu. Baš na dan kada su bombardovali Sarajevo. Srbi u šoku, Jevreji beže uz podršku međunarodne zajednice, a autoru „Islamske deklaracije“ Aliji Izetbegoviću se ostvaruje san - Sarajevo postaje glavni grad islamske države usred Evrope. U njemu ostaje više od 160.000 Srba, što je trećina stanovnika.
Austrija, odnosno Austrougarska, uvek je stavljala šapu na Bosnu i Hercegovinu.
U VREME Prvog svetskog rata Austrija je činila neviđena zverstva nad srpskim stanovništvom. Ipak, prema popisu iz 1921. godine Srbi su u Sarajevu činili 56,3 odsto stanovništva. Na prvom posleratnom popisu, 1948. godine, Srbi su bili sa 61,4 odsto u apsolutnoj većini. Komunisti, zakleti ateisti, omogućili su 1953. godine izjašnjavanje i prema veroispovesti. I dalje se lome koplja na temu da li Srbi, kao nacija, je trebalo da prihvate i svoje sunarodnike koji su zabludeli u islamsku ili katoličku veru. Komunisti (ateisti) omogućili su stvaranje jedne nove, hibridne nacije. Tako se te 1953. godine učešće Srba u Sarajevu smanjilo na 45,8 odsto. Umesto Srba muslimanske veroispovesti, sada su se pojavili Muslimani.
Da bi pojačali prisustvo Muslimana, u stvari Srba koji su se poturčili, komunistički vlastodršci Sarajeva intenzivno doseljavaju Muslimane i iz Raške oblasti (Sandžaka) od 1984. godine, kada je ovde bila Zimska olimpijada, pa sve do rata. U samo Sarajevo tako je došlo više od 100.000 Sandžaklija, a i više od 50.000 Šiptara. Još nije razjašnjeno ovo migraciono kretanje, neka ozbiljnija studija mogla bi da dokaže da su ovi doseljenici u stvari neka vrsta glasačkog tela koja se kreće iz jedne do druge bivše republike SFRJ. Godine 1991. Srbi su činili trećinu sarajevskog stanovništva, a popisom iz 1981. godine 45 odsto, a Muslimani 42,8 odsto.
Grad Sarajevo nastao je u kotlini, sa obe strane reke Miljacke, na podnožju Trebevića, okružen planinama koje zatvaraju neposredni prilaz gradu. Grad je na 550 metara nadmorske visine, a stvoren je na glavnom, najprohodnijem i najkraćem pravcu iz Panonske nizije, dolinom reka Bosne i Neretve ka Jadranskom moru. Ima, približno, centralni položaj u prethodnoj jugoslovenskoj republici BiH.
Najstarije poznato naselje na području Sarajeva je neolitski Butmir. Debelo brdo i druga mesta sarajevskog polja naseljavaju nosioci enolitske, vučedolske kulture.
Polovinom drugog veka pre nove ere Rimljani su pokorili Ilire, podigli su oko termalnih vrela na Ilidži malu gradsku anglomeraciju, a u podnožju Debelog brda manje naselje. U trećem veku je naselje na Ilidži imalo status kolonije.
BOSNA se prvi put pominje sredinom desetog veka. Tim imenom se označava oblast oko gornjeg i srednjeg toka reke Bosne, to jest geografski pojam koji je u sastavu srpske države, a ne posebna državna celina. Bosanske vladari u 13. i 14. veku svoje podanike isključivo nazivaju Srbima, a jezik kojim govore - srpskim.
Sarajevo je 1244. godine u sastavu župe Vrhbosne, a kao posed pripadao je srpskoj porodici Povlovića. Od 1250. pa sve do 1463. godine ovim područjem vlada srpska porodica Kotromanića. Stjepan Prvi Kotromanić oženio se ćerkom srpskog kralja Dragutina.
Vlast u Bosni uzima Tvrtko Prvi, koji se 1377. krunisao kao kralj Srba, Bosne, Pomorja i zapadnih strana. Uz svoje lično ime dodao je i ime Stefan, koje je u Srbiji imalo određeno državno-simboličko značenje.
U 15. veku Turci zaposedaju utvrđenje Hodidjed, istočno od Sarajeva, a 1435. godine zauzimaju dolinu reke Miljacke i sarajevsku kotlinu. Godine 1463. su osvojili Bosnu i zaposeli sve oblasti u kojima živi srpske narod. Umesto starog, srpskog naselja sa odlikama srednjovekovne, pravoslavne kulture, niče novo tursko naselje (izgrađeni su saraj, to jest namesnički dvor, drvena džamija, most, hamam, vodovod, han, kuće, dućani i mlinovi). Turci su ovo naselje nazvali Saraj-ovasi (polje oko dvora) ili Saraj-kasabasi. Po tome je Sarajevo steklo ime. U pisanim izvorima prvi put se pominje 1507. godine.
Krajem 17. veka besneli su austro-turski ratovi, od 1683. kada su Turci došli do Beča, pa sve do 1699. godine, kada je zaključen Karlovački mir. Eugen Savojski, jedan od najvećih vojskovođa je sa 8.500 vojnika 1697. ušao u Bosnu došao do Sarajeva i spalio ga.
Život Srba pod Turcima bivao je sve gori. Godine 1853. Turci su doneli propis prema kojem je čak zabranjeno da se upotrebljava srpsko ime. Oni, malodušniji, počeli su da se poturčuju. U Herceg-Bosni kreće ustanak Srba 1875. godine. Ustanici Turcima ne veruju. Srbija je pokušala da zaštiti svoj narod, ali se usprotivila Austrougarska, navodeći da se „vređaju njeni interesi“. Na Berlinskom kongresu, 1878. godine, BiH dobija autonomiju, oslobađa se turskog ropstva, ali je stavljena pod protektorat Austrougarske.
Vreme sadašnje, u Sarajevu ponovo Srbi ne smeju glasno da izgovaraju svoja imena. Praćeni su kada odlaze u crkvu. Ponovimo, Sarajevo je napustilo više od 150.000 Srba. Ovaj grad danas pretežno naseljavaju muslimani. Pored Srba koji su se poturčili u vreme Turaka, rado su viđeni i građani naseljeni iz arapskih zemalja. Aktuelna muslimanska vlast u Sarajevu i dalje ističe multietničnost, multikulturalnost, multireligioznost, a, normalno, ističu se - građanska prava.

BEZ POVRATKA
MUSLIMANSKE, legalne vlasti su u toku rata zverstvima nad srpskim življem u delovima grada pod njihovom kontrolom, učinile da većina Srba koja je izbegla, nikada više i ne želi da se vrati u svoje Sarajevo.
Potresna svedočenja koja navodimo možda ništa neće promeniti, ali je bitno da se kaže bar deo istine o njihovom stradanju.
(Nastaviće se)