Molitva za mrtva sela

Piše: Vlastimir POPOVIĆ
NA godišnjicu državnosti tvorevine BiH, 6. aprila 1993. godine, Alija Izetbegović u Rijadu, u Saudijskoj Arabiji, prima veliku, islamsku nagradu "Kralj Fejsal". Proglašavaju ga za Alahovog izaslanika na zemlji. U obrazloženju nagrade se navodi da priznanje (i novac), dobija za uspešno pokretanje i vođenje verskog rata, džihada, u Evropi.
Već u prvoj godini rata su mnoga sarajevska, srpska naselja nestala, poharana su i popaljena, a meštane koji nisu mogli da izbegnu, svirepo su ubijale horde fanatizovanih bojovnika muslimansko-hrvatske koalicije. U svim ovim napadima armije BiH regrutovani su i muslimani iz susednih sela.
Selo Ledići, sarajevska opština Trnovo, napad počeo u predvečerje 3. juna 1992. godine. Pobijeni su gotovo svi meštani, čitave porodice, od staraca do dece. Maljevima i noževima usmrćeno je devet članova porodice Tešanović, najmlađi, Milan, sa samo 11 meseci, Dragomir imao 10, Danijela 12 godina. Ubijeno 10 članova porodice Vasić...
Pet starica se krilo u šumi, u useku potoka. I njih su pronašli i zaklali. Selo je pretvoreno u svojevrstan logor u koji su dovođeni svi uhvaćeni u pokušaju bekstva. Muslimani su selo napustili 10. juna, a pre toga, kao što je to bilo i u svim drugim oružanim pohodima na srpska naselja, opljačkali su ga, popalili i razorili do te mere da je izbrisan svaki trag srpskog prisustva na ovom prostoru. I, kao što je i to najčešće bio "običaj", napad na Lediće su TV Sarajevo i muslimanska štampa predstavili kao veliku pobedu armije BiH nad četnicima.
- Prilikom obdukcije moglo je da se konstatuje da je smrt svih ljudi ekshumiranih iz masovne grobnice na Javorskoj kosi, u oktobru 2001. godine, nastupila usled udara tupim predmetom ili ubodima noža - kaže dr Zoran Stanković, tada patolog u VMA.
ODGOVORNI za zločin u Ledićima su naoružane formacije iz okolnih muslimanskih sela Dejčići, Šabanci, Dujmovići, Mijanovići, Gaj i Ostojići, svrstane u armiju BiH. Od neposrednih izvršilaca zločina su Omer Durmo, Sulejman Mulaosmanović, Zaim Krupalija, Ethem Godinjak Edo iz Trnova i drugi. Godinjak je za ova svoja zverstva odlikovan "zlatnim ljiljanom".
Primer Ledića je karakterističan, jer je na sličan način uništeno i etnički očišćeno 13 sarajevskih, srpskih sela, koja smo pomenuli u prethodnim nastavcima feljtona.
- Seoska područja su u vreme rata bila van očiju i interesovanja međunarodnih predstavnika - govori Milivoje Ivanišević, autor knjige "Zločini nad Srbima u BiH". - Sve srpsko i pravoslavno razoreno je i sravnjeno sa zemljom. Nema nijedne sačuvane srpske bogomolje, pa čak ni starih, skromnih kapela na grobljima. Bojim se da je većina sela zauvek napuštena.
Muslimani su srpska sela u okolini Sarajeva napadali pre nego što je stvorena Vojska Republike Srpske, a JNA je prestala da postoji.
- Najveća stradanja srpskih sela počela su kada je JNA napustila tzv. tampon zone ili zone razdvajanja sukobljenih strana i, na osnovu Rezolucije 752 SB UN, povukla se iz Bosne - nastavlja Ivanišević. - Ukupno posmatrano za nepunu godinu, od aprila 1992. do marta 1993. godine oružane formacije hrvatsko-muslimanske koalicije ovladale su većim delom teritorije BiH i uništile gotovo dve hiljade srpskih naselja!
Ni u vreme najbrutalnijih progona i uništavanja srpskog naroda tokom Prvog, a pogotovo Drugog svetskog rata i nemačko-ustaške okupacije nije ostvareno tako temeljno etničko čišćenje Srba iz krajeva u kojima otpamtiveka žive. A Srbi su, u vreme najvećeg stradanja 1992. i 1993. godine, proglašavani za agresore i vinovnike rata.
NI u jednom od stotinak ratova koji su vođeni u svetu nisu se toliko angažovali UN i Savet bezbednosti svojim intervencijama, predsedničkim saopštenjima, rezolucijama, kao u ratu u BiH. Tokom 40 meseci rata donete su 73 rezolucije SB - skoro svake druge nedelje po jedna. Gotovo polovina tih rezolucija odnosila se na Sarajevo. Nijednom rezolucijom nije se ni pokušala zaštita srpskog življa, niti je upozorena muslimansko-hrvatska strana zbog stalnog granatiranja srpskih delova grada.
- Nasleđena i obnovljena antisrpska atmosfera iz prethodnih ratova obezbedila je snagama muslimansko-hrvatske koalicije masovno angažovanje i odiziv lokalnog stanovništva pri naoružavanju i formiranju ilegalnih vojnih i policijskih sastava, a zatim i njihovo efikasno korišćenje tokom ratne 1992. godine - pojašnjava stanje u BiH na početku rata Milivoje Ivanišević. - Ono što su Srbi izgubili 1992. u dobroj meri su povratili u naredne dve godine, mada su vojni potencijali muslimana sve vreme rata nadmašivali srpske.
Ali, već je bio načinjen genocid nad srpskim narodom i dobrim delom završeno etničko čišćenje. Tokom leta i jeseni 1995. godine, protiv Vojske Republike Srpske počinju da deluju vazduhoplovstvo i jedinice za brza dejstva NATO koje uništavaju mnoge vitalne vojne i civilne objekte u RS.
- Dekreti i diktati iz Dejtona i Pariza krajem 1995. godine samo su potvrdili osvajanja i trajnu okupaciju naselja i opština u kojima su Srbi tradicionalno činili apsolutnu i natprosečnu većinu - zaključuje Ivanišević.
Kako su pripadnici Armije BiH napadali i uništavali srpska sela oko Sarajeva može se videti iz primera Rogoja, brdskog prevoja između Trnova i Dobrog Polja, koji su Muslimani osvojili 27. jula 1992. godine i u zasedama sačekivali meštane iz okolnih naselja. Bežeći pred napadom Muslimana i Hrvata koji su osvojili Trnovo meštani Kiselice, Bistročaja, Širokara, Vrbovnika i Tošića ubijani su u zasedi na Rogoju.
Seljani koji su prilikom napada pohvatani stradali su u zatvorima i logorima. Prvi logor koji je organizovan za Srbe pohvatane na Rogoju osnovan je u selu Dejčići. Muke u logorima su posebna stranica golgote Srba ove sarajevske opštine. U Trnovu je razorena i srpska pravoslavna crkva, a njen sveštenik Nedjeljko Popović svirepo je ubijen.
Spisak od 67 ubijenih i na ovom lokalitetu pokazuje da su stradale čitave porodice. Ekshumacija ubijenih na Rogoju obavljena je tek posle godinu dana, 23. jula 1993. godine. I ovde je bilo vidljivo da su ljudi sakaćeni i mučeni.
(Nastaviće se)