Montirani popis

JUGOSLAVIJA se nije odricala ni svojih prava na ratnu odštetu, koja su joj bila priznata na Mirovnoj konferenciji 1945. godine. Najveći deo tih prava, istovremeno nikada ne ostvarenih (!), odnosio se prema SR Nemačkoj. Dolaskom socijaliste Vilija Branta na vlast, na čelo vojno poražene, ali ekonomski vaskrsle države, šanse Jugoslavije da se o tome razgovara značajno su porasle. Jedna od prepreka za “razračunavanje", bila je (izgleda tradicionalna) aljkavost Jugoslovena, koji, ipak, nisu imali tačne podatke o našim žrtvama. Zato je i dat nalog Saveznom izvršnom veću, čiji je predsednik, prvi posle Tita, bio Petar Stambolić, o sačinjavanju popisa žrtava rata u Jugoslaviji. I to - baš svih žrtava.
U junu 1964. godine doneta je odluka, obezbeđena sredstva i plan (zadatog) zadatka. Cilj popisa je bio da se evidentira svaki državljanin Jugoslavije, koji je u periodu od šestog aprila 1941. do 15. maja 1945. godine, postao žrtva fašističkog terora, odnosno, rata. U tom smislu, trebalo je popisati: internirane, zatvorene, deportovane, odvedene na prisilni rad ili zarobljene, bez obzira na to da li su ubijeni, poginuli, umrli, nestali ili su preživeli teror. Dalje, trebalo je popisati: poginule, kao pripadnike jugoslovenske vojske u vremenu od 6. aprila 1941. do 7. jula 1941, kao i pripadnike NOV i POJ ili u savezničkim vojnim formacijama do 15. maja 1945, ili umrle do 15. maja 1946, od posledica ranjavanja, povreda ili bolesti. I, konačno, treću kategoriju, koju je trebalo obuhvatiti, sačinjavali su: ubijeni, kao civilna lica prilikom bombardovanja u vremenu od 6. aprila 1941. do 15. maja 1945. godine.
Oni koji su živeli na tlu nove Jugoslavije i koji su ratovali na strani četnika, ustaša, domobrana... na strani okupacionih sila, nisu, dakle, zanimali jugoslovensku vladu. Koliko je mogao da iznosi taj broj? Naravno, to niko pouzdano ne zna, ali se (nepouzdano) može samo “tačno procenjivati”. To je i učinjeno, što je doprinelo još većoj zabuni i raskolu, kako na relaciji pobednici-poraženi, tako i u međunacionalnom “prebijanju” dugova.
POPIS je obavljen prema uputstvima stručnjaka Statističkog zavoda Jugoslavije, koji je bio i stručni nosilac posla. Prikupljanje podataka, na način propisan uputstvom, nije se mogao ostvariti, konstatovali su članovi Savezne popisne komisije, u svim područjima zemlje. Jer, javile su se “objektivne teškoće”, naročito zbog intenzivne migracije u zemlji. Od rata pa do popisa prošlo je skoro 20 godina.

Popis je obuhvatio ukupno - 1.107.172 žrtve rata, od čega 597.323 koje su izgubile život i - 509.840 preživelih.
Rezultati popisa bili su šokantni!
Zvanično procenjene žrtve rata već su bile urezane u svest ljudi: s njima se započinjalo učenje, živelo se drugačije.
Sami stručnjaci dali su, uz popisne rezultate, i obrazloženje: popisom je obuhvaćeno, realno, od 60 do 65 procenata u odnosu na stvarne žrtve rata. U tome je nađeno i uporište da se rezultati ne objave; kako stopostotno nisu tačni, mogli bi, kako je obrazlagano, izazvati samo nova i nepotrebna uznemirenja i trvenja u narodu. Kasnije se pričalo da je bilo sačinjeno samo deset svezaka tog popisa, koje su brzo stavljene u kase i proglašene za tajnu.
Do ovih globalnih, kao i "detaljnih" popisnih rezultata, došao je, među prvima, razume se, Ivan Krajačić Stevo. On se tako uverio u neke od svojih pretpostavki, pa se, tvrdili su njegovi verni saradnici, žestoko kostrešio na pominjanje velikih brojki, posebno onih jasenovačkih. Priča je, dabome, bila izvedena do kraja: Stevo je popisne rezultate predočio i svom komšiji, istoričaru Franji Tuđmanu, na osnovu kojih je započela višegodišnja hrvatska “odbrana” pred najezdom novih srpskih “dokaza”.


POLITIČKA MATEMATIKA

U POPISU posebno iznenađujuća brojka bila je ona o stradanju u Jasenovcu. Popisom stradalih bilo je obuhvaćeno nešto manje od 50.000! Usledila su i nova iznenađenja, posebno ona vezana za stradanja u Kragujevcu i Kraljevu. I u ovom popisu, jasno se potvrdilo samo to da je Jasenovac, po broju ubijenih, bio prva “tvornica smrti” na tlu Jugoslavije, i da, posle njega, sledi ona u Nišu, Crveni krst, sa blizu 17.000 ubijenih, Stara Gradiška s nešto manje od 10.000, Zemun - Sajmište, s blizu 8.000 žrtava...

(Nastaviće se)