Gnev Crnog Đorđa

Piše: Nebojša BOGUNOVIĆ
RODOFINKIN Konstantinović je stigao u Beograd 2. avgusta 1807. godine. Pred njega je sa vojskom izašao komandant i gradonačelnik Beograda Mladen Milovanović, a u njegovu čast oglasili su se topovi sa Beogradske tvrđave. Srdačan doček priređen prvom ruskom predstavniku nije se, nažalost, ponovio i prilikom susreta sa Karađorđem.
Razloga za to bilo je više. Prvo, vožd je tog trenutka bio veoma ljut na Ruse, jer su se na osnovu Tilzitskog sporazuma, sklopljenog između Napoleona i Aleksandra Prvog, ruske trupe, posle uspešnih zajedničkih operacija sa srpskim ustanicima na Malajnici i Štubiku, morale povući iz Srbije, što je predstavljalo veliku opasnost za očuvanje političkih i vojnih rezultata postignutih u Prvom srpskom ustanku. Drugo, Karađorđe nije bio zadovoljan što mu je za ruskog predstavnika poslat jedan Grk, jer je vožd imao averziju prema grčkim sveštenicima, koji su posle ukidanja Pećke patrijaršije zauzimali najviše crkvene položaje u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
U tako lošem raspoloženju, vožd je jednom ruskom nižem činovniku, koji je došao kod njega da ugovori prvi sastanak sa Rodofinikinom, netaktički odbrusio: “Sve bi vas trebalo iseći; meni treba vojska, a nju ne vidim. Šta mi je hasna (korist) od toga što su mi poslali ovog predstavnika.” Ruski činovnik bio je preneražen ovakvim prijemom i, kako svedoči sam Rodofinikin, vratio se u predstavništvo “polumrtav”.
I NAJBLIŽI Karađorđevi saradnici su bili zgranuti ovakvim voždovim postupkom, a ujedno su se uplašili da taj “diplomatski skandal” ne izazove ozbiljne posledice u rusko-srpskim odnosima. Istoričar Vukićević ovako opisuje taj nemio događaj: “Tada se okupe oko Karađorđa svi savetnici koji su bili u Beogradu, i drugi, te razjasne Karađorđu da nije trebalo da tako primi Rodofinikinovog izaslanika u vreme kada sva njihova sudba zavisi od Rusije. Ali Karađorđe i posle toga nije hteo otići ruskom predstavniku, na šta ovaj sam krene Karađorđu, koji ga primi vrlo hladno…
Rodofinikin se našao u vrlo nezgodnom položaju, jer je uvideo koliko su bili opravdani i Karađorđeva ljutnja i njegovi prekori. On je morao upotrebiti svu okretnost svoga duha da Karađorđa umiri i da mu na svoj način ulije neke nade i odobrovolji za dalji razgovor. U tom poslu je i uspeo.”
Posle ovog incidenta odnosi između Karađorđa i Rodofinikina znatno su se popravili, i u nekim trenucima su bili više nego dobri i srdačni. Rodofinikin je, prema tvrđenju istoričara Radoša Ljušića, imao obzira prema voždovom nepoznavanju državnih i vladarskih poslova, kao i diplomatskih manira, pa je nesebično davao savete Karađorđu. U jednom pismu mu je, na primer, ukazao na neke neodgovarajuće postupke: “Shvatite da vi niste neki običan starešina ili bimbaša, već slavni komandant zemlje.”
I Karađorđe se sa svoje strane otkravio prema Rodofinikinu, pa ga je često molio da bude tolerantan prema nekim ustaničkim vođama koji su do “juče čuvali svinje, ili bili hajduci”. “Ti treba da se na nas sažališ i da nas poučiš, a ne da se ljutiš na naše gluposti. Ti si jedini koji nas možeš izvući iz nevolje, moj život je u tvojim rukama”, pisao je u jednom pismu Karađorđe Rodofinikinu.
SRDAČNI odnosi između ruskog predstavnika i srpskog vožda prekinuti su, nažalost, zbog jedne voždove političke odluke na koju ga je nagovorio Mladen Milovanović, u to vreme predsednik Praviteljstvujuščeg sovjeta. Naime, Milovanović je izvršio pritisak na Karađorđa da skupština srpskih starešina usvoji ustavne reforme mimo znanja i učešća ruskog predstavnika, što je bilo neuobičajeno. Da stvar bude još gora, ovim reformama se htelo da se Srbija osamostali u odnosu na rusko pokroviteljstvo, a uloga ruskog predstavnika da se svede na najmanju meru.
Rodofinikin je bio iznenađen i uvređen zbog toga, pogotovo jer je sumnjao da je sve to učinjeno pod uticajem nekih ustaničkih starešina deklarisanih kao austrofili. On se čak i plašio da će ga ubiti, pa je zajedno sa poznatim ustaničkim prvacima Petrom Dobrnjcem i Jovanom Protićem, velikim prijateljima Rusije, kao i mitropolitom Leontijem, razočaran napustio Srbiju 1809. godine.
Po oceni našeg uglednog istoričara Stojana Novakovića, Rodofinikin je zahvaljujući svom radu na zakonskim projektima i organizaciji uprave, kao i savetima koje je davao ustaničkim vođama, odigrao krupnu ulogu u unutrašnjopolitičkom životu oslobođene Srbije, a Vuk Karadžić, savremenik ovih događaja, zapisao je: “Rodofinikin je bio vrlo pametan i u svome poslu vješt čovjek, i za Srbe je velika nesreća što nijesu mogli biti s njim u ljubavi i prijateljstvu.”
(Nastaviće se)