Amanet isposnika Jova

Piše: Tomislav Ž. Popović
IME manastira posvećenog svetom Nikoli, poznatog kao Grnčarica, vezuje se za zanimanje tri brata, grčkog porekla, koja su živela u kraju između Batočine i Kragujevca, u ataru sela Prnjavor. Nisu imala potomstvo kome bi ostavila u nasledstvo svoj imetak, pa su izmolila dozvolu od turskog paše da obnove stari, skoro zapusteli manastir, koji je ovde postojao od davnih vremena. Iz zahvalnosti prema ovim dobrim ljudima, koji su se bavili grnčarskim zanatom, narod njihovu zadužbinu nazva Grnčarica. Bila je to treća crkva ovog manastira od njegovog osnivanja.
     Nastanak manastira vezuje se za kralja Dragutina, kao prvog ktitora. U to doba, manastir je podignut na brdu Čukari, pokraj Mladenove vode. Tu se i danas nalaze ostaci hrama, a mesto se naziva Crkvina, a kako se tada zvao - ne zna se.
     Posle Kosovskog boja i turskih pustošenja u ovim krajevima, manastir je premešten na zaklonitije mesto, ali su ga Turci "otkrili" i porušili. Natpis na manastirskoj crkvi govori o njegovom ponovnom rađanju na ovom, današnjem mestu. Zapisano je da se manastir "...sazda i popisa za vreme sultana Sulejmana veličanstvenog, a trudom jeromonaha igumana Maksima i vsego bratstva". Šta se događalo kasnije, u sedamnaestom i osamnaestom veku, nema podataka. Zna se samo da je u vreme Kočine krajine manastir oronuo i zapusteo, da su sve svetinje odnete, a živopis skoro uništen. Obnovljen je u vreme Karađorđevog vojevanja, po odobrenju Fuid-paše, što se poklapa sa pričom o zadužbini trojice grčkih grnčara. Obnavljan je i u doba vladavine kneza Miloša, a kompletna obnova započeta je posle Drugog svetskog rata, već 1946. godine.
     KOLIKO je ovaj duhovni centar bio značajan za stanovnike ovih predela govori i podatak da je u njegovim konacima od 1848. do 1870. godine radila škola koju su pohađala deca različitih uzrasta, iz svih okolnih sela.
     Nedaleko od manastira je svetinja - blagotvorna voda izvora svete Petke. Nastao je u davna vremena, kada se monahu, koji je bio žedan, ukazala sveta Petka i rekla da "tu zakopa". Potekla je voda, koja i danas teče, i koja je tekla i u vremena kada su ovuda prolazile vojske, manastir rušili i obnavljali, i na čiji izvor i danas dolaze vernici iz svih bliskih i dalekih krajeva.
     Davno, u 14. veku, u ataru sela Prekopeče, živeo je i umro kao podvižnik svetogorski isposnik Jov. Ostavio je amanet da se njegovo telo posle smrti prenese na Svetu goru. Meštani su odlučili da ispune njegovu poslednju želju. Pripremili su sve što je bilo potrebno i krenuli na dalek put sa telom svetogorskog monaha. Na mestu gde se danas nalazi manastir Drača, kola su se ukočila i dalje nisu mogla da nastave put. Bio je to znak da se isposnik Jov ovde sahrani, a na tom mestu kasnije je podignuta crkva i osnovan manastir.
     
Prilikom istraživačkih radova u crkvi su pronađeni tragovi starih slojeva fresaka, pa je najverovatnije da je Mlatišuma obnovio i ponovo živopisao stari, razrušeni hram, čije vreme nastanka nije utvrđeno.
     Nema mnogo sačuvanih istorijskih podataka o ovoj svetinji. Najstariji podaci o manastiru sačuvani su u Vrdničkom pomeniku, s kraja 16. veka. Potom se u Arhivu Mitropolije beogradske nalazi podatak iz 1726. godine da je u Drači školu učio i zakaluđerio se pop Josif iz Rakovice. I konačno, 1731. godine, pominje se Leontije, iguman manastira Drače, kao delegat na crkveno-narodnom saboru u Sremskim Karlovcima.
          Svoju misiju manastir nastavlja i danas. Veliki broj hodočasnika dolazi da se pokloni moštima prepodobnog Jova, koje se nalaze u priprati, sa desne strane, ali i da se dive lepoti sačuvanog živopisa.

Narodno predanje, učvršćeno kroz narodnu pesmu "Bog nikom dužan ne ostaje", govori o tragičnoj smrti sestre Jelice, u čiju nevinost braća nisu poverovala. A legenda kaže da su braća Radul i Pavle, prezimenom Radić, vlastelini kneza Lazara nadaleko bili poznati po privrženosti i ljubavi prema svojoj sestri Jelici. Na tu njihovu pažnju sa zavišću i ljubomorom gledala je njena snaha, Pavlova žena, koja je u narodu poznata kao "kučka Pavlovica". Da bi odvojila braću od sestre, iz dana u dan činila je razna zla dela pripisujući ih Jelici. Pošto braća u početku u to nisu poverovala, ona je ubila konja svog muža, zatim sokola sa kojim je išao u lov i na kraju sopstvenog sina u kolevci, i sve to pripisala svojoj zaovi. Braća su tada poverovala i kaznila svoju sestru na najsuroviji način. Vezala su je konjima za repove i rastrgla na sve četiri strane! Na svakom mestu gde je pao deo njenog tela, pojavili su se čudotvorni izvori (koji i danas teku), a kasnije sagrađene crkve. Narod im je dao prigodna imena: Rukumija, gde je pala njena ruka, Bradača, gde je pao deo glave, manastir Sestroljin podseća na sestrine muke...
     Božja kazna stigla je ubrzo Pavlovicu i njenog muža, a sam knez Lazar, čuvši za ovaj događaj, došao je na mesto pogibije, dugo se molio na Jeličinom grobu, a potom na tom mestu sagradio neveliku crkvu, koju je narod nazvao Zaovina crkva.

VOŽDOVI DAROVI
O DALJOJ sudbini ove crkve Zaova malo se zna. Pominje se 1467. godine, a kasnije, u 16. veku, Turci su je do temelja spalili. Ostaci su zarasli u korov, a tek u 17. veku seljaci iz sela Toponice prilikom kopanja pronalaze znake njenog postojanja i na tom mestu podižu crkvu brvnaru.
Posle ove crkve, na istom mestu podignuta je nova, od tvrdog materijala i oslikana u devetnaestom veku. Zapisano je da se lično vožd Karađorđe založio za njenu obnovu i "darovao joj zemlju za oranje, njive, goru i livade". Posle sloma ustanka, crkva je ponovo razrušena, a o njenoj obnovi starao se knez Miloš Obrenović.
(Nastaviće se)