Struja iz brkova

Piše: dr Zorica Tomić
ZNATE li šta povezuje Maksima Gorkog, Salvadora Dalija i Sadama Huseina? Ničea, Sir Olivera i Hitlera? Erola Flina, Brajana Ferija i Mošu Pijade? A Kraljevića Marka, Gručo Marksa, Staljina i Fredija Merkjurija?
Osim traga koji su ostavili na istorijskoj ili kulturnoj mapi sveta, ovi muškarci su nedvosmisleno obožavali svoje brkove i učinili ih svojevrsnim znakom prepoznatljivosti, amblemom muževnosti, simbolom odvažnosti, snage i uspeha.
U našoj kulturi, kao i u svakoj kulturi duboko orijentisanoj i suštinski iznikloj na favorizovanju prerogativa muškosti, brkovi su oduvek bili ne samo najjednostavniji znak razlikovanja među polovima, već i ukras lica primeren pravoj "muškarčini".
Smešteni na predelu između nosa i gornje usne, brkovi su neodoljiv kompromis između brade kao znaka muške agresije, prevlasti i dominacije, i ženskarosti obrijanog lica, kako su se žutokljuncima izrugivali okoreli čupavi (bradati i brkati) kritičari. Seksualne konotacije koje u svim kulturama imaju brkovi dovode se u vezu sa činjenicom da su smešteni ispod nosa koji je u populističkim interpretacijama, tipa "kakav nos, takav ponos", uvek bio spoljašnja replika polnog organa.
NEKE savremene teorije, međutim, iznose mišljenje po kojem je nošenje brkova izraz sputane seksualnosti, budući da fokusiranje pažnje na negovanje, štucovanje, davno izašlo iz mode glađenje tog malog dlakavog dela lica, ukazuje na samosavlađivanje i obuzdavanje. S druge strane, D. Moris smatra da brkovi simbolički saopštavaju "želim da me smatraju prijateljem (što i jesam jer sam obrijao bradu, a to je ipak neka vrsta simboličkog ustupka!), ali ja o sebi mislim kao o izuzetno muževnom muškarcu (pa sam zato ostavio brkove kao podsetnik na svoju veliku mušku bradu)!
Od brkova koji su toliko dugački da ih njihovi ponosni vlasnici smotavaju u spirale na obrazima, kakvi se još mogu sresti u Indiji (najduži izmereni imali su raspon 260 cm), preko adolescentskih maljica koje se stidljivo pomaljaju na licu dečaka, robusnih četaka, ušiljenih lepotana u obliku lastavice raširenih krila, pa sve do špiclovski tanušnih kreacija, kakve su, na primer, u modu uveli Erol Flin i Klerk Gebl, koji nedvosmisleno upućuju na švalerske performanse vlasnika, ovaj čupavi ukras muškog lica predstavljao je, između ostalog, dvostruki standard društvenog uključivanja.
VEZA između brkova i simboličkog odnosa prema moći osvedočena je i činjenicom da su se koristili i kao znak društvenog prepoznavanja. Poput epoleta, posebno dizajniranih dugmadi na uniformi, vojnički ili policijski brkovi, katkad sa zašiljenim vrhovima, svedočili su ne samo o muškoj snazi ili strogoj disciplini kojoj su se njihovi ponositi vlasnici povinovali već i o potrebi za društvenom ili esnafskom podelom.
Rukovođene logikom "da što je u izlogu, to je i u radnji", ohrabrene naivnim shvatanjem simetrije koja je potvrđivala da što je gore to mora biti i dole, i izložene svojevrsnoj propagandi muške kulture da je poljubac sa brkovima jedini valjan, budući da ovi simbolički upućuju na pravo seksualno umeće vlasnika, žene su gubile glave za brkajlijama.
Savremena kultura koja se uz pomoć medija i mode katkad lahorasto, a katkad i neodgovorno poigrava tradicionalnim znakovima polnih razlika, promovišući mršavu, pomuškarčenu i naruženu ženu kao ideal kojem treba težiti, kao i razbarušenog, napućenog i glatko izbrijanog momka snenog pogleda i nepočešljane kose nalik tek probuđenoj adolescentkinji, kao da je zauvek oterala brkove u arhive istorije.
(Nastaviće se)