Poklon - 100 ovnova

Piše: Đuro Zagorac
U SAMOJ žiži svadbenih događanja našao se i patrijarh Srpske pravoslavne crkve, njegova svetost Dimitrije Pavlović.
Sa stvaranjem prve južnoslovenske države Pravoslavna crkva je stekla novu priliku da služi celini srpskog naroda, da ponovo ima svog patrijarha. Ličnost Dimitrija (1846-1936) je izbila u prvi plan. On je bio rodom iz Požarevca, školovao se u rodnom gradu, a u Beogradu je završio bogosloviju. Kad je počeo da služi kao pop, oženio se, ali mu je žena ubrzo umrla. Zbog smrti supruge, mnogo je patio, da bi se vratio u Beograd i započeo novo učenje, na filološkom odseku Velike škole. Ni to ga nije smirilo, pa se zamonašio. Ubrzo je bio izabran za episkopa niškog.
Kad je kralj Milan Obrenović uklonio mitropolita Mihaila, on je povukao i Dimitrija. Posle crkvenog pretumbavanja, Milan se pokajao i odlučio da povrati Mihaila na čelo crkve. Dimitrija je to poigravanje vređalo i odlučio je da skine mantiju, da se penzioniše. Otišao je u Pariz i posvetio se studijama književnosti. Usput, da ne bi zavisio od krune i politike, izučavao je i zanat posvetivši se agronomiji.
Po povratku u zemlju, Dimitrije se radno aktivirao i dobio mesto specijalnog državnog savetnika. Poveravani su mu delikatni zadaci; jedan od njih je bio da ode u Hilandar i tamo "reši situaciju". Posle smene dinastija u Srbiji, Dimitrije je (1905) postavljen za mitropolita skopskog. On se u najdramatičnijim vremenima za Srbiju (1915) povukao sa vojskom i kraljem na Krf.
BORAVKOM sa vojskom u izgnanstvu, Dimitrije je postao blizak sa starim kraljem Petrom, ali i regentom Aleksandrom. Kada je na dan sv. kralja Milutina (30. 10. 1920) izabran za patrijarha nove - stare Srpske pravoslavne crkve, oponenti su ga proglasili - "Aleksandrovim patrijarhom"!
Koliko je takvo ruženje tihog i povučenog Dimitrija bilo umesno? Na sednici Crkvenog sabora, od 94 lica sa pravom glasa, on je dobio 83, a njegova dva protivkandidata svega 11 glasova.
Dan kasnije, na svečanosti u Sabornoj crkvi u Beogradu, Aleksandar je, sa pećkim mitropolitom Dožićem, predao Dimitriju, novom patrijarhu, žezlo sv. Maksima (Brankovića). Na tom istom mestu, godinu dana kasnije, patrijarh će Aleksandra krunisati za kralja države SHS, a posle dve godine i venčati sa princezom Marijom od Rumunije.
Za velike promene u SPC ubrzo je stigao i blagoslov od carigradske Patrijaršije. Prethodno je, na posebno zanimanje Aleksandra kod predsednika vlade Nikole Pašića, država platila milion i po francuskih franaka na ime duga SPC carigradskoj patrijaršiji - kapi pravoslavne crkve.
Iako se činilo da je SPC najvažnije obavila, nije bilo tako. Određeni uvaženi pojedinci iz crkve, ali i izvan nje, smatrali su da Dimitrije nije dobro uveden na crkveni presto, da mu je start bio pogrešan. Vekovima je tron pećke patrijaršije smatran najvećim i najznačajnijim duhovnim prestolom Srba. I slavni Njegoš je sanjao dan kada bi on svetovnu vlast ustupio srpskom knezu, a on otišao na duhovni tron u Peć.
Naš vrli istoričar zalagao se da se novi patrijarh ustoliči u Skoplju, tamo gde je sedeo i prvi koji je Dušana krunisao za cara. Ova ideja imala je najviše pristalica među političarima.
I SAM Aleksandar je bio da se ide preko pećke patrijaršije, i taj čin obavljen je posle više odlaganja, u avgustu 1924. godine. On je još jednom uveo Dimitrija, ovog puta u presto starih pećkih patrijarha, ali sa novim simbolom. Odličje prvog Dušanovog i pećkih patrijarha, zvano panagija, kao simbol patrijaršijske vlasti, nije sačuvano. Kako je to pitanje rešeno?
I u ovoj prilici u pomoć je priskočila Pašićeva kraljevska vlada, odnosno odgovarajuća ministarstva. Panagija je osmišljena u crkvi, a potom izrađena u Parizu. Ovo crkveno odličje plaćeno je 80.000 francuskih franaka, odnosno 400.000 dinara (učiteljska plata bila je 1.000 dinara). Aleksandar je zakitio Dimitrija vrednim odličjem, a u samoj crkvi je odlučeno da panagija bude nasledna, da je od starog preuzima novi patrijarh.
Dimitrija su kritikovali za života, ali i do naših dana. Zemereno mu je što je kralju dozvoljavao preveliki uticaj, da je bio slab prema Aleksandru, iako je imao čvrst oslonac u Ustavu i zakonima prema kojima je crkva odvojena od države.
Iako je bio 42 godine stariji od Aleksandra, Dimitrije ga je dve godine nadživeo.
Da ne zaboravimo šta su sve mladenci dobili na poklon.
Sa železničke stanice u Beogradu, deset dana pre kraljevog venčanja, kretala se neobična kolona. Ušla je u Balkansku ulicu i uputila se prema Terazijama. Na čelu kolone koračao je Šeri Voca, predsednik opštine šaljske iz sreza vučitrnskog. Bio je to stasiti Arnaut u lepom i čistom narodnom odelu. Za njim su sasvim opušteno stupala dva debela bela ovna, pozlaćenih rogova za koje su bile učvršćene dve staklene jabuke zlatne boje...
Iza ova dva predvodnika išlo je sto ovnova, od kojih je svaki na čelu imao ogledalo. Preko Terazija, Voca je sa svojim karavanom prošao kroz špalir okupljenih Beograđana koji su bili radoznali i zbunjeni. Predvodnik i ovnovi su dostojanstveno umarširali u kraljevski Dvor...
Bio je to prvi svadbeni dar. Da se mladoženji poklanjaju ritualno okićeni ovnovi stari je muhamedanski običaj. Ovnovi, naravno, nisu u Dvoru odseli, sprovedeni su na ekonomiju u Topčider.
(Nastaviće se)