Brazil mu se poklonio

KRAJEM 1945. godine Lubarda započinje svoju profesuru na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu, u čijoj zgradi mu je bio i atelje. Svoje novije, ali i nešto starije slike izlaže na prvoj i drugoj posleratnoj izložbi članova Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS), čiji član postaje iste godine.
Sledeće 1946. ženi se sa Verom Protić (rođena 1924. u Prijepolju), koja je u vreme njihovog poznanstva bila student slikarstva na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu. Odmah posle venčanja odlaze na Cetinje gde Petar priprema radove za učešće na prvoj izložbi tek osnovanog Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore (ULUCG), čiji postaje drugi po redu predsednik. Ova godina je vrlo važna za razvoj likovnog života u Crnoj Gori. Pored Petra Lubarde, na Cetinje dolazi i Milo Milunović, uz ULUCG, osniva se i Umjetnička škola, a 13. jula u Osnovnoj školi „Njegoš“ održava se prva izložba ULUCG na kojoj Lubarda izlaže 19 svojih radova. Iako je u to vreme u umetnosti bilo najvažnije prikazati herojsku borbu NOB-a protiv okupatora, polako su se slikari sa ovih tema „preusmeravali“ na motive koji veličaju obnovu i izgradnju porušene zemlje. Nekolicina crnogorskih umetnika usprotivila se ovakvom diktatu, pa su i dalje slikali teme iz rata. Među njima je bio i Lubarda sa svojim velikim platnom "Ustanak", iz 1948. godine.
Važan događaj iz ovog prvog, posleratnog vremena odigrao se tokom Pete godišnje skupštine ULUCG održane u jesen 1950. godine u Herceg Novom. Skupštini je predsedavao Petar Lubarda. U atmosferi sprovođenja Petogodišnjeg plana, obnove i izgradnje, strože partijske discipline, aktuelnog sukoba Jugoslavije i Informbiroa, crnogorski umetnici raspravljali su o mnogim temama, ali ponajviše o lošim uslovima rada. Mnoštvo problema koje je imalo članstvo usmerilo je na upravu. Najviše prigovora bilo je na korišćenje nekih beneficija i zbog nedovoljnog zalaganja za ostale članove. U tome je najdalje otišao jedan od učesnika sednice profesor grafike u Školi za primenjenu umjetnost u Herceg Novom D. Petrič, koji je otvoreno izneo optužbe na Lubardin račun, između ostalog kako Lubarda ima popriličnu prostoriju gde može da radi, dok drugi slikari i umetnici nemaju ni minimum, da dobija materijale, devize, koristi auto, kreće se u društvu drugova koji odlučuju o otkupu i na taj način utiče na politiku otkupa umetnika u Crnoj Gori, i sl.
Na ove optužbe Lubarda je odgovorio da je to atak na njegovu ličnost i umetnički renome. Oko otkupa dela Lubarda je branio svoj stav da se ne može pomoći "članovima čije slike nijesu dobre" i Petriču odgovorio da je "nekolegijalno nazivati druga amoralnim". U odbranu Lubarde stala je tom prilikom i njegova supruga Vera koja je takođe prisustvovala sednici u ulozi posmatrača.
Petričeva osuda Lubarde kao moralno propalog umetnika naišla je na osudu skoro svih učesnika skupštine.

ISTE 1950. godine Lubarda se vraća u Beograd u kome će nadalje boraviti sve do smrti. Na 25. bijenalu u Veneciji učestvuje kao predstavnik Jugoslavije sa nekoliko svojih novih dela. Međutim, prelomni događaj ne samo po Lubardu nego i po čitavu našu posleratnu umetnost desio se naredne 1951. kada je on priredio svoju petu samostalnu izložbu u Umetničkoj galeriji ULUS-a na Terazijama br. 2, od 1. maja do 1. juna. Lubarda je izložio ukupno 52 svoja dela, nastala od 1943. do 1951. godine. Među njima je bilo i nekih koja su presudno uticala na oblikovanje savremene, posleratne jugoslovenske umetnosti, kao što su „Bitka na Vučjem dolu“, "Ustanak u Crnoj Gori“, "Cetinje sa Lovćena“, „Na kuću ti gavran pao“, „Kamena pučina“, „Crnogorsko selo“ i dr. Izložba je u pravom smislu uzdrmala duhove u prestonici.
Od ove sada već antologijske izložbe na Terazijama, Lubardu narednih godina štampa intenzivno i skoro u stopu prati. Sledeću samostalnu izložbu priređuje u Jugoslovenskoj galeriji u Parizu tokom juna i jula 1952. godine. Poznati francuski kritičar Žan Kasu sa pohvalom je pisao o Lubardinim delima, ističući jednu retku pojavu skladnosti umetnikove izvorne snage koju crpe iz rodnog kraja, sa ljupkošću koja je svojstvena osećajnim umetnicima, kakav je bio Lubarda.
Uspeh u inostranstvu, međutim, nije pratio i uspeh kod kuće. Srpska akademija nauka u prvi mah odbila je da Lubardu primi za svog dopisnog člana, što je u javnosti izazvalo oštri protest.
NE osvrćući se na to, Lubarda nastavlja da niže uspeh za uspehom. Uspeh koji je Petar Lubarda postigao na II internacionalnom bijenalu u Sao Paulu u Brazilu bio je najveći koji je jedan jugoslovenski umetnik do tada postigao. Na ovoj izložbi izlagali su umetnici 38 država iz celog sveta, na oko 24.000 kvadratnih metara izlagačkog prostora paviljona gde je bilo smešteno više od 3.000 dela i gde je uporedo bilo i nekoliko retrospektivnih izložbi, među kojima i Pikasova velika izložba sa oko osamdeset radova. U svemu tome našao se i jedan četrdesetpetogodišnji slikar iz Crne Gore, iz Jugoslavije.
I onda je došla vest - naš slikar je osvojio jednu od šest najvećih otkupnih nagrada Bijenala za inostrane slikare za sliku „Borba konja“. Otkupna nagrada je bila u visini od 50.000 brazilskih kruzerosa. Mnogi brazilski kritičari izjasnili su se da je njegovo slikarstvo jedino otkriće Bijenala, a to mišljenje imao je i poznati vajar Henri Mur, koji je kratko rekao: „Bijenale nije pokazalo ništa novo što svet nije već poznavao... osim Jugoslavije i njenog Lubarde.“ Lubarda je bio siguran da će postići uspeh. U žiži interesovanja bilo je nagrađeno delo „Borba“ (ili "Borba dva konja"), s tim da su posebnu pažnju stručnjaka i šire javnosti privukli njegovi predeli crnogorskih krševa, kao i velika kompozicija „Kosovski boj“.
Isto delo Lubarda je potom naslikao u fresko-tehnici na zidu svečane sale Izvršnog veća Srbije, smešteno između dva velika mermerna stuba na više od pedeset kvadratnih metara. Za ovu kompoziciju Lubarda je načinio čak i maketu od glinenih figurica, kako bi jače dočarao atmosferu ljutog boja. Tokom rada na ovoj fresci Lubarda je načinio veliki broj skica i studija, koje su 1956. godine objavljene u posebnoj mapi reprodukcija na pet jezika u izdanju časopisa „Jugoslavija“

(Nastaviće se)