Odabran za muziku

Piše: Jovan Tanasijević

"GRAD Negotin su najmarkantnije obeležila dva čoveka, od kojih se jedan u njemu rodio, a drugi u njemu slavno poginuo. Jedan od njih skupljao je konje i oružje, drugi je skupljao narodne melodije. Jedan je osnivao vojne jedinice, drugi je osnivao muzičke škole i pevačka društva. Jedan je komandovao konjici i pešadiji, drugi je dirigovao horovima", napisao je akademik Ljubomir Simović.
Stevan Stojanović Mokranjac rodio se 9. januara 1856. godine u Negotinu, od oca Stefana i majke Marije. Otac Stefan umire posle samo dva dana po rođenju sina. Kompozitorov otac je bio mehandžija, koji je uspeo da mehanu uzdigne do hotela "Evropa".
Mokranjac je prvi razred osnovne škole završio u Negotinu, a zatim je sa majkom prešao u Beograd, gde je nastavio školovanje. U Beogradu je, s bratom Lazom, koji je studirao prava, često posećivao pozorište i koncerte. U isto vreme, s bratom od strica Vasilijem, išao je u Bogosloviju i slušao crkvene pesme.
Godine 1864. vraća se u Negotin, gde završava osnovnu školu kao odličan đak i još bolji crkveni pevač.
Gimnaziju je učio u Negotinu i Zaječaru. Za vreme raspusta naučio je da svira violinu koju je dobio od Svetozara Popadića. Pri kraju gimnazije je već počeo da piše note i beleži melodije.
NA Mokranjčev muzički razvoj uticalo je i formiranje Prvog beogradskog pevačkog društva 1852. godine i formiranje Pozorišnog pevačkog društva u Negotinu, već 1853. godine. Svojim prisustvom u ovim društvima, Mokranjac je isprepletao njihove sudbine. Zaslugom ovih društava, pre svih, Mokranjac je poslat na studije u inostranstvo. Naime, Mokranjčevo materijalno stanje se naglo pogoršava kada je Uprava fondova prodala Mokranjčevu imovinu u Negotinu za isplatu duga. Mokranjac, "siroma`, a nikakve zarade ni sa koje strane", obraća se za pomoć i beogradskom i negotinskom društvu.
Već od 1867. godine vodio je pojanje u staroj negotinskoj crkvi, i u njoj bio psalt, a već od maja 1872. godine je prvi horovođa negotinskog pevačkog društva.
Takav napredak nije mogao doći samo talentom, koga je Mokranjac nesumnjivo posedovao, već i velikim radom i odricanjem.
O RADU je sam Mokranjac mnogo kasnije, 1900. godine, rekao:
"... Radićeš, jer si ubeđen da svakom narodu - a koliko tek srpskome - valja poslenika, valja dela".
Godine 1872, Stevan Mokranjac sa samo 16 godina nastupa u Negotinu kao član negotinskog pevačkog društva u ulozi recitatora, horovođe i organizatora cele priredbe. O ovome svedoči sam Mokranjac u autobiografiji, a sačuvan je i program priredbe štampan u Beogradu.
Od jeseni 1873. godine Mokranjac trajno napušta Negotin, noseći u sebi šturo školsko znanje, ali i urođenu muzikalnost, nasleđenu od majke. Pošto je i ranije bio i radio u Beogradu, Mokranjac se tu i zaustavlja. Ulazi u Beogradsko pevačko društvo kao redovan član. Na početku je pevač, a malo kasnije i zamenik horovođe Davorina Jenka. Godine 1876. prima se dužnosti nastavnika pripravne škole Beogradskog pevačkog društva.
Jovan Dučić je napisao da su svi ljudi za neki posao, a samo odabrani za - umetnost.




UČITELjI

PRVA muzička saznanja Mokranjac nosi iz detinjstva, iz Negotina. U osnovnoj školi muziku je učio od učitelja Đoke Živkovića, u gimnaziji od Stevana Veličkovića, a u crkvi od samog negotinskog episkopa Evgenija. Zato je još kao dečak od desetak godina bio pojac u negotinskim crkvama: Bogorodičnoj i u onoj staroj, Hajduk Veljkovoj.
(Nastaviće se)