Zatiru?i svaki beleg Srba u Sremu, Paveli?eva Hrvatska je svoj bes najbrutalnije iskazala na srpskim crkvenim dobrima. Pod blagoslovom nadbiskupa Stepinca spaljeno je nekoliko hiljada pravoslavnih ikona i bogoslužbenih knjiga
SRPSKU kulturu 18. stoleća na najbolji način odražava impozantna građevinska i umetnička aktivnost. Lako se može utvrditi da se u fruškogorskim manastirima, u kojima je reprezentativno ispoljena srpska kultura veka prosvećenosti, iz godine u godinu gradilo i ukrašavalo. Podignuta su ili obnovljena monumentalna zdanja, kako crkava tako i konaka, u kojima su potom radili najbolji srpski slikari, duborezbari i ostali majstori. Iza njih su ostali reprezentativni ikonostasi, ikone, portreti, grafički listovi. Fruška gora je tada bila velika umetnička radionica. Osim toga, na manastirski život povoljno je uticalo učvršćenje i proširenje duhovnih veza sa ostalim centrima pravoslavlja, a pre svega sa Hilandarom i Rusijom.
Među fruškogorskim monasima bilo je istaknutih i obrazovanih duhovnika ali i spisatelja koji su stekli arhijerejski čin. To su samo neke crte onog najlepšeg izgleda fruškogorskih manastira koji služi na čast obnovljenoj srpskoj kulturi u doba prosvećenosti. U Fruškoj gori je označen preobražaj celokupne srpske umetnosti, njena evropeizacija. Srbi su na celoj teritoriji Karlovačke mitropolije zdušno prihvatili za njih nove, doskora strane stilove.
Primer fruškogorskih manastira sledile su parohijske crkvene opštine ne samo u varošima nego i u selima. Srpski barok je bio idejni cilj crkvene kulturne politike, ali je ostvaren velikom zaslugom ktitora iz redova građanstva i seljaštva. Velike "barokne" crkve, za koje su slikali ikonostase najznačajniji slikari druge polovine 18. stoleća, podignute su i ukrašene ktitorskim prilozima, pri čemu je nacionalna svest bila presudna.
Devetnaesto stoleće je donelo značajne izmene postojećeg umetničkog stanja. Nekoliko primera privlače pažnju. Već početkom tog stoleća iz temelja su podignute nove crkve manastira Vrdnika - Ravanice (1801-1811) i Kuveždina (1815-1816) u stilu tada vodećeg manira klasicizma - bidermajera. Ikonostas u vrdničkoj crkvi naslikao je 1852-1853. Dimitrije Avramović, "poslednji i najpotpuniji klasicista srpskog slikarstva".
Ikonostas sa 48 slika i zidna dekoracija novopodignute crkve manastira Kuveždina dela su Pavla Simića iz istog vremena. Na zidovima su naslikani srpski svetitelji i kompozicije iz života svetog Save: Sveti Sava odlazi u Svetu goru, postriženje Savino, Sveti Sava miri zavađenu braću i druge, dok je na zapadnom zidu bila kompozicija vaskrsavanje i monašenje Stefana Prvovenčanog, što je uništeno u Drugom svetskom ratu.
Naposletku, u manastiru Grgetegu, posle zamašne obnove Hermana Bolea, zamenjen je ikonostas Jakova Orfelina, a sadašnji je delo Uroša Predića (1904). Početkom 20. stoleća obnovljen je i manastir Bešenovo, a tada je slikan i novi ikonostas, rad akademskog slikara Stevana Aleksića.
Fruškogorski manastiri su velika, treba reći neiscrpna tema, a ovde su prikazani odista najsažetije, sa željom da se ukaže na njihove najvažnije opšte i osobene odlike. Jedno je sasvim izvesno: srpskoj kulturi i umetnosti u Ugarskoj oni su tokom vekova davali dragocene podsticaje i plodove.
Od 15. do 20. stoleća stvarana su, obnavljana i ukrašavana fruškogorska manastirska kulturnoistorijska i umetnička dobra, a za vreme Drugog svetskog rata, u okupacijskoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, ona su vandalski uništavana.
Sudbina srpskih crkvenih spomenika na teritoriji koju su ustaše uz saglasnost nemačkog Rajha proglasile Nezavisnom Državom Hrvatskom neraskidivo je vezana za tragičnu sudbinu srpskog naroda nad kojim je izvršen genocid. Ali, nikada ne treba zaboraviti da je biološki genocid bio u isto vreme i pogrom nad spomenicima kulture i umetnosti, srpskim pravoslavnim crkvama i manastirima. Bio je to totalni genocid.
Ni u jednoj oblasti porobljene Evrope nije uništeno toliko crkveno-istorijskih spomenika kao u okupatorsko-ustaškoj državi, a najveća razaranja pogodila su fruškogorske manastire. Stradala je arhitektura manastirskih crkava i konaka, a u njima monumentalni ikonostasi, čitave galerije slika, dragocene biblioteke sa rukopisnim i starim štampanim knjigama, arhivska građa, crkveno-obredne sasude od plemenitog metala i mnogi predmeti umetničkog zanata i izrade.
Od 1941. do 1945. godine sistematski je uništavano spomeničko i duhovno trajanje sremskih crkvenih dobara. Učinjeno je to smišljeno i zlonamerno, jer je plodotvorna religiozna i kulturna misija fruškogorskih manastira smetala ustaškim i klerofašističkim ideolozima, koji su se neposredno posle proglašenja Nezavisne Države Hrvatske ustremili da uz pogrom, koji je prerastao u genocid, unište i zatru istorijske belege srpskog postojanja, kako u Sremu tako i u ostalim oblastima Hrvatske.
Tako je u tom režimu teror nad umetničkim spomenicima okrutno demantovao onu dobro znanu latinsku sentencu: Vita brevis, ars longa - Život je kratak, umetnost je duga. Stotine hiljada pravoslavnih Srba tada je ubijeno, ali je u umetničkim delima toga naroda uskraćeno trajanje. U državi, koju je hrišćanskim blagoslovom podržao nadbiskup dr Alojzije Stepinac, spaljeno je nekoliko hiljada pravoslavnih ikona i bogoslužbenih knjiga samo zbog toga što su pripadale Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Bilo je to versko nedelo katolicizma, u službi ustaškog režima, protiv pravoslavlja, stavljenog van zakona.
Odredbom koju je 29. aprila 1941. godine potpisao poglavnik Nezavisne Države Hrvatske dr Ante Pavelić: "Zadaća je ustaškog pokreta brinuti se da u ustaškoj državi uvijek i svugde vlada samo hrvatski narod, te da on bude potpuni gospodar svih stvarnih i duhovnih dobara u svojoj zemlji" - stavljena su van zakona materijalna i duhovna dobra srpskog naroda, što se ubrzo tragično odrazilo na pravoslavlje, srpske crkve i manastire.
Nešto docnije, poglavnik je uobličio svoju ideju u stav "državnika": "Mi, stvarajući HNDH, ispunili smo potpuno misao Ante Starčevića, čisto državotvornu. Mi imademo još jedan drugi dio, veliki dio njegove poruke provesti u život, a to je čistoća hrvatske misli, narodne i državopravne, i čistoća hrvatske narodne osebujnosti, tj. u Hrvatskoj i hrvatskome narodu mora umrijeti za uvijek i zadnja misao i zadnja klica bilo kakvog kompromisa između hrvatske narodnosti, s bilo kojom narodnosti, koja nije potpuno hrvatska, koja nije danas ustaška."
(Nastaviće se)
Među fruškogorskim monasima bilo je istaknutih i obrazovanih duhovnika ali i spisatelja koji su stekli arhijerejski čin. To su samo neke crte onog najlepšeg izgleda fruškogorskih manastira koji služi na čast obnovljenoj srpskoj kulturi u doba prosvećenosti. U Fruškoj gori je označen preobražaj celokupne srpske umetnosti, njena evropeizacija. Srbi su na celoj teritoriji Karlovačke mitropolije zdušno prihvatili za njih nove, doskora strane stilove.
Primer fruškogorskih manastira sledile su parohijske crkvene opštine ne samo u varošima nego i u selima. Srpski barok je bio idejni cilj crkvene kulturne politike, ali je ostvaren velikom zaslugom ktitora iz redova građanstva i seljaštva. Velike "barokne" crkve, za koje su slikali ikonostase najznačajniji slikari druge polovine 18. stoleća, podignute su i ukrašene ktitorskim prilozima, pri čemu je nacionalna svest bila presudna.
Devetnaesto stoleće je donelo značajne izmene postojećeg umetničkog stanja. Nekoliko primera privlače pažnju. Već početkom tog stoleća iz temelja su podignute nove crkve manastira Vrdnika - Ravanice (1801-1811) i Kuveždina (1815-1816) u stilu tada vodećeg manira klasicizma - bidermajera. Ikonostas u vrdničkoj crkvi naslikao je 1852-1853. Dimitrije Avramović, "poslednji i najpotpuniji klasicista srpskog slikarstva".
Ikonostas sa 48 slika i zidna dekoracija novopodignute crkve manastira Kuveždina dela su Pavla Simića iz istog vremena. Na zidovima su naslikani srpski svetitelji i kompozicije iz života svetog Save: Sveti Sava odlazi u Svetu goru, postriženje Savino, Sveti Sava miri zavađenu braću i druge, dok je na zapadnom zidu bila kompozicija vaskrsavanje i monašenje Stefana Prvovenčanog, što je uništeno u Drugom svetskom ratu.
Naposletku, u manastiru Grgetegu, posle zamašne obnove Hermana Bolea, zamenjen je ikonostas Jakova Orfelina, a sadašnji je delo Uroša Predića (1904). Početkom 20. stoleća obnovljen je i manastir Bešenovo, a tada je slikan i novi ikonostas, rad akademskog slikara Stevana Aleksića.
Fruškogorski manastiri su velika, treba reći neiscrpna tema, a ovde su prikazani odista najsažetije, sa željom da se ukaže na njihove najvažnije opšte i osobene odlike. Jedno je sasvim izvesno: srpskoj kulturi i umetnosti u Ugarskoj oni su tokom vekova davali dragocene podsticaje i plodove.
Od 15. do 20. stoleća stvarana su, obnavljana i ukrašavana fruškogorska manastirska kulturnoistorijska i umetnička dobra, a za vreme Drugog svetskog rata, u okupacijskoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, ona su vandalski uništavana.
Sudbina srpskih crkvenih spomenika na teritoriji koju su ustaše uz saglasnost nemačkog Rajha proglasile Nezavisnom Državom Hrvatskom neraskidivo je vezana za tragičnu sudbinu srpskog naroda nad kojim je izvršen genocid. Ali, nikada ne treba zaboraviti da je biološki genocid bio u isto vreme i pogrom nad spomenicima kulture i umetnosti, srpskim pravoslavnim crkvama i manastirima. Bio je to totalni genocid.
Ni u jednoj oblasti porobljene Evrope nije uništeno toliko crkveno-istorijskih spomenika kao u okupatorsko-ustaškoj državi, a najveća razaranja pogodila su fruškogorske manastire. Stradala je arhitektura manastirskih crkava i konaka, a u njima monumentalni ikonostasi, čitave galerije slika, dragocene biblioteke sa rukopisnim i starim štampanim knjigama, arhivska građa, crkveno-obredne sasude od plemenitog metala i mnogi predmeti umetničkog zanata i izrade.
Od 1941. do 1945. godine sistematski je uništavano spomeničko i duhovno trajanje sremskih crkvenih dobara. Učinjeno je to smišljeno i zlonamerno, jer je plodotvorna religiozna i kulturna misija fruškogorskih manastira smetala ustaškim i klerofašističkim ideolozima, koji su se neposredno posle proglašenja Nezavisne Države Hrvatske ustremili da uz pogrom, koji je prerastao u genocid, unište i zatru istorijske belege srpskog postojanja, kako u Sremu tako i u ostalim oblastima Hrvatske.
Tako je u tom režimu teror nad umetničkim spomenicima okrutno demantovao onu dobro znanu latinsku sentencu: Vita brevis, ars longa - Život je kratak, umetnost je duga. Stotine hiljada pravoslavnih Srba tada je ubijeno, ali je u umetničkim delima toga naroda uskraćeno trajanje. U državi, koju je hrišćanskim blagoslovom podržao nadbiskup dr Alojzije Stepinac, spaljeno je nekoliko hiljada pravoslavnih ikona i bogoslužbenih knjiga samo zbog toga što su pripadale Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Bilo je to versko nedelo katolicizma, u službi ustaškog režima, protiv pravoslavlja, stavljenog van zakona.
Odredbom koju je 29. aprila 1941. godine potpisao poglavnik Nezavisne Države Hrvatske dr Ante Pavelić: "Zadaća je ustaškog pokreta brinuti se da u ustaškoj državi uvijek i svugde vlada samo hrvatski narod, te da on bude potpuni gospodar svih stvarnih i duhovnih dobara u svojoj zemlji" - stavljena su van zakona materijalna i duhovna dobra srpskog naroda, što se ubrzo tragično odrazilo na pravoslavlje, srpske crkve i manastire.
Nešto docnije, poglavnik je uobličio svoju ideju u stav "državnika": "Mi, stvarajući HNDH, ispunili smo potpuno misao Ante Starčevića, čisto državotvornu. Mi imademo još jedan drugi dio, veliki dio njegove poruke provesti u život, a to je čistoća hrvatske misli, narodne i državopravne, i čistoća hrvatske narodne osebujnosti, tj. u Hrvatskoj i hrvatskome narodu mora umrijeti za uvijek i zadnja misao i zadnja klica bilo kakvog kompromisa između hrvatske narodnosti, s bilo kojom narodnosti, koja nije potpuno hrvatska, koja nije danas ustaška."
(Nastaviće se)
Pratite nas i putem iOS i android aplikacije
Najnovije iz rubrike
BRNABIĆ NAKON SASTANKA U HAGU: Ja sam dala teške odgovore i branila naše suverene stavove! Pokazali su poštovanje prema Srbiji
PREDSEDNICA Narodne skupštine Ana Brnabić oglasila se iz Haga gde se sastala sa članovima dva odbora holandskog parlamenta - Odbora za spoljne poslove i Odbora za evropske poslove.
14. 05. 2025. u 13:58
TRAMP OTKRIO IZ AVIONA: Spreman sam da odem u Tursku na pregovore između Rusije i Ukrajine
DOK je putovao iz Rijada za Dohu, američki predsednik Donald Tramp je novinarima rekao da je spreman da ode u Tursku na razgovore o Ukrajini ako i njegov ruski kolega Vladimir Putin takođe otputuje tamo.
14. 05. 2025. u 13:53
BORBA ZA PROMOCIJU SE NASTAVLJA: "Crveni zmajevi" i "šeširdžije" nikada ne razočaraju ljubitelje golova
U revanšu polufinala plej-ofa Lige 1, Stokport Kaunti dočekuje Lejton Orijent, nakon što je prvi meč završen rezultatom 2:2. Pobednik ovog duela izboriće plasman u veliko finale za ulazak u Čempionšip.
14. 05. 2025. u 13:43
"KELOG JE MOŽDA POGREŠNO PROTUMAČIO" Sikorski: Varšava neće slati svoje trupe u Ukrajinu
MINISTAR spoljnih poslova Poljske Radoslav Sikorski izjavio je danas da Varšava neće slati svoje trupe u Ukrajinu, ali će pomoći eventualnoj mirovnoj misiji podržavajući takozvani vazdušni most, garantujući bezbednost centra za pomoć Ukrajini i štiteći granicu sa Rusijom i Belorusijom.
14. 05. 2025. u 13:42
PREOKRET! Bajer Leverkuzen nije dobio nijednu ponudu za Virca
Izvršni direktor Bajera Fernardo Karo izjavio je da klub iz Leverkuzena nije dobio nijednu ponudu za fudbalera Florijana Virca, prenose danas nemački mediji.
14. 05. 2025. u 13:42
