Trocki igra tablić

TA predratna, ratna i poratna vremena privlačila su u Beograd mnoge svetske ličnosti, ponajviše dopisnike stranih novina i hroničare svetskih zbivanja, ali i osobe koje će obeležiti dvadeseti vek.
Istoričar velegradskih događanja Radovan Popović je u svojoj knjizi “Slavni gosti Srbije” opisao nekoliko tih poseta.
- Slavnog naučnika Alberta Ajnštajna u Beograd je 1905. godine dovela njegova žena Mileva Marić, koja je imala rođaku u naselju Kijevo Kneževac.
Proveli su više od mesec dana u Beogradu, odmarajući se i razgledajući znamenitosti grada. Pili su kafu u gostionici “Moskva”.
Gost hotela “Moskva” u tim teškim godinama bio je i ugledni francuski slavista Emil Omon, koji je živeo i pisao od 1859. do 1942. godine. Proslavio se kao biograf Puškina, Turgenjeva i Čehova, ali se nije ustručavao da na licu mesta upozna Slovene, pre svega Ruse i Srbe.
Jedno vreme je u hotelu “Moskva” boravio i radio Lav Trocki, tada dopisnik moskovske “Pravde”. Kako tvrdi hroničar Radovan Popović, Lav Trocki je 1912. godine stigao u srpsku prestonicu kao tridesetogodišnji izveštač o zbivanjima u Balkanskim ratovima. U to vreme još nije bio boljševik.
U svom prvom raportu iz Beograda, posle dolaska 4. oktobra 1912. godine iz Budimpešte, mladi Trocki je napisao:
“Varoš ima sasvim naročiti, uzbuđen vojnički izgled.
Svi su mobilisani. Radnje su prazne, nema kupaca, a na minimum se sveo i broj prodavaca. Nema radne snage.
U ulici Kneza Mihaila obustavljeni su radovi na kaldrmisanju, tramvajske šine su skinute.
A prilazeći hotelu “Moskva”, najboljem u varoši, fijaker skoro do pola točka gnjuri u bari. Jedna masa prodavaca novina, starci, bogalji i u većini dečaci.
Njihova larma stvara osnovni motiv života beogradske ulice: novine, novine...”
Trocki je stanovao u hotelu “Moskva”, a hranio se u restoranu, u kome su ga naši pisci i novinari učili srpski jezik. U “Moskvi” se družio i sa srpskim socijalistima.
Pre 86 godina u kafani “Moskva” Dragiša Lapčević pisao je razglednicu Dimitriju Tucoviću i izveštavao ga o ruskom dopisniku Bronštajnu, koji je došao u Beograd.
Šalio se da su Lava naučili da igra tablić u novac, ali mu ne uzimaju sav novac, da bi mogao da plaća piće.
Lav Trocki, koji se našao na licu mesta kao ratni dopisnik ruske liberalne štampe, komentarisao je ono što je video:
“Pojedinac, grupa, partija ili klasa sposobna da ’objektivno’ čačka nos dok gleda kako se ljudi dave u krvi i, pod naređenjima odozgo, da masakrira nezaštićeno stanovništvo, osuđena je da istrune i da je crvi pojedu dok je još živa.”
Srbija nije bila zadovoljna kako Trocki piše za rusku štampu, pa mu je uskratila gostoprimstvo, zbog čega je Lav Davidovič Bronštajn 1913. godine napustio hotel “Moskva”.
A američki putopisac Džon Rid će nas posetiti 1915. godine pre nego što je napisao svoju čuvenu hroniku “Deset dana koji su potresli svet”.
Radovan Popović se seća da su pred Prvi svetski rat u Beogradu i hotelu “Moskva” bili još mnogi svetski uglednici:
- Pored neizbežne Rebeke Vest, autorke romana “Crno jagnje i sivi soko”, naš glavni grad je pohodio 1912. godine najveći istočnjački mudrac, matematičar i filozof Rabindranat Tagor.
Naš gost je bio i sjajni ruski pisac Aleksej Maksimovič Peškov, alijas Maksim Gorki.
(Nastaviće se)