Odbrana bez mržnje

PRAVILA međunarodnog humanitarnog prava, još od prve Ženevske konvencije, vrlo su jasna i nedvosmislena. Ona podrazumevaju da oni koji su onesposobljeni za borbu - ranjenici i bolesnici, imaju pravo na poštovanje života, na fizički i moralni integritet. Neki postupci srpskih vojnika u Prvom svetskom ratu anegdotski su primer ovog prava.
Vojvoda Stepa Stepanović, komandant srpske Druge armije, sreo je srpskog vojnika koji na leđima nosi zarobljenog i ranjenog bugarskog vojnika i upitao ga zašto to čini, a ovaj mu je odgovorio: "Gospodine vojvodo, ranjen je, a i on je čovek". Vojvoda mu nije zamerio, već je odredio vojnika iz svoje pratnje da mu pomogne da odnesu ranjenika do previjališta. Tako je naredio vojvoda Stepa, jer je srpska vojska imala naređenje da zarobljene i bolesne neprijateljske vojnike poštuje kao sebi ravne ljude.
Ranjeni i bolesni austrijski ratni zarobljenici lečeni su u istim bolnicama i pod istim uslovima kao i srpski ranjenici. A u srpskim zarobljeničkim logorima ratni zarobljenici imali su veća prava nego što je određeno međunarodnim konvencijama. Za to vreme, srpski ratni zarobljenici u logorima Austrougarske bili su lišeni svih prava, prepušteni na milost i nemilost uprave logora i njenim stražarima. Veliki broj srpskih zarobljenika umro je u logorima zbog nebrige, logorske torture i loše ishrane. Austrijski vojnici i starešine izvodili su neviđene zločine nad srpskim vojnicima i narodom, o čemu najbolje svedoči veliki humanista, doktor Arčibald Rajs.
A kakva je bila etika srpskog vojnika i srpskih vojskovođa, kojom je bio "opijen" dr Rajs, najbolje govore reči proslavljenog komandanta Prve srpske armije Živojina Mišića, koji je pobedio u jednoj od najvećih bitaka Prvog svetskog rata - Kolubarskoj bici.
"Ja, Vukašine, zaista nisam pobednik. Vojnici su pobednici. Oni koji su ginuli gladni, bosi, bez šinjela, oni što su gazili sneg i blato do pojasa. Ja sam samo svoje trupe raspoređivao na red. A u nekoliko prilika nisam dobro postupio. Moglo nas je skupo koštati da je Poćorek pametniji komadant i da protiv nas ne ratuje s besom, mržnjom i prezirom. Ni kada branimo otadžbinu, ne smemo da je branimo s mržnjom u srcu."
Kakva briljantna poruka za etiku ratovanja. Za ovog velikog i hrabrog vojskovođu, ne samo u nacionalnoj već i u svetskoj istoriji ratovanja, ratovanje "sa mržnjom i prezirom" je nemoralan čin, nedostojan viteškog ratovanja. To govori profesionalni vojnik, a ne filozof - etičar, koji je 47 godina nosio vojničku uniformu i vodio šest ratova za Srbiju, ali čiji moralni principi nisu profesionalno (vojnički) deformisani.
Hrabrost, patriotizam i moral srpskog vojnika, koji je ispoljio na samom početku Prvog srpskog rata, kao i velike žrtve koje je imao srpski narod, bili su motivi i za Amerikanca, humanistu doktora Samjuela Kuka, koji je došao da pomogne srpskoj vojsci i narodu. Došao je u vreme najveće epidemije pegavog tifusa, koji je zahvatio Srbiju 1915. godine. Dr Kuk je bio najviše angažovan na vakcinaciji vojnika. Kada je vakcinacija bila pri kraju i osoblje donelo poslednju dozu da je dr Kuk ubrizga sam sebi i zaštiti se od tifusa, a time i od smrti, on je to kategorički odbio. Kazao je da je vakcina potrebnija nekom od srpskih vojnika koji se bore za otadžbinu, a da će on sačekati novu pošiljku. Nije je dočekao - umro je od tifusa.

Knjigu "ETIKA RATOVANJA" generala Ilije Nikezića možete nabaviti u beogradskim knjižarama izdavača "Stubovi kulture" ili kod autora na tel. 034/349-344.
(Nastaviće se)