Rudnici na dar

IZMEĐU dva svetska rata Beogradski univerzitet je bio među tri najbogatija u Evropi, a imovina se procenjivala na oko milijardu dolara. U arhivskoj građi postoje podaci za bar 90 zadužbina i fondova, koji su posle Drugog svetskog rata nacionalizovani. Među najpoznatijim zadužbinarima bili su: Luka Ćelović Trebinjac, Đoka Vlajković, Kraljica Natalija Obrenović. Univerzitetu je do sada vraćeno 11 zadužbina i dva fonda.
Najveći dobrotvor bio je Luka Ćelović, njegovo zaveštanje iznosilo je više od 50 miliona dinara - plac sa kućom u Javorskoj ulici, kuća u Ulici Kraljevića Marka, palata na uglu Karađorđeve i Zagrebačke, zgrade u Gavrila Principa. "Blagodarim Srbiji, koja me je primila kao svog građanina u koju sam došao još kao nejako dete iz Trebinja, u Hercegovini, moga mesta rođenja, i u kojoj sam celog veka radio i tekao", zapisao je Ćelović ostavljajući pokolenjima oko 100.000 kvadrata u nekretninama.
Posle Drugog svetskog rata najgore su prošle zadužbine čija su sredstva bila u novcu i hartijama od vrednosti. Novac je bio obezvređen, a hartije su zamenjene obveznicama državnog zajma sa dugim rokovima otplate. Sredstva fondova su se toliko smanjila da nijedan više nije mogao da postigne cilj zbog koga je osnovan.
Jedna od najpoznatijih zadužbinara svakako je i kraljica Natalija Obrenović, a priča o njoj je veoma zanimljiva. Jednom prilikom, kada je kralj Milan hteo da protera Nataliju, posle jedne od njihovih burnih svađa, studenti i profesori BU su stali ispred kočija i svojim telima sprečili Nataliju da napusti Beograd. U znak zahvalnosti, a posle smrti sina Aleksandra i abdiciranja kralja Milana, Natalija je Univerzitetu poklonila dva rudnika zlata i devet hiljada hektara borove i hrastove šume na području Majdanpeka i Kučeva.
Zadužbina "Natalijino dobro” oduzeta je BU posle oslobođenja 1945. godine. Dve hiljade hektara šume danas koristi Šumarski fakultet BU, a ostatak preduzeće "Srbija šume". Rudnici zlata nisu u funkciji. Rudarsko-geološkom fakultetu je prepušteno da uđe u pregovore sa nekom engleskom kompanijom koja je trebalo te radove da izvrši. Svi su potvrdili da je to neisplativo. Đoka Vlajković je sve ostavio BU, pa su njegova majka i ćerka sahranjene o trošku opštine, a imovinu su ostavili i Veselin Lučić, Dragoljub Marinković, i mnogi drugi.


REKTOR - ŽENA
NA čelu Univerziteta od 1905. godine nalazili su se Jovan Cvijić, Andra J. Stevanović, Bogdan Gavrilović, Slobodan Jovanović, Pavle Popović, Aleksandar Belić, Ivan Đaja...
U dva veka dugoj istoriji Univerziteta u Beogradu samo je jedna žena obavljala dužnost rektora. Marija Bogdanović je na čelu naše najstarije i najveće visokoškolske ustanove bila u periodu od 2000. do 2004. godine.
(Nastaviće se)