S neba u kuću

Vijugavim putem usred puste zaravni indijanskog rezervata u saveznoj američkoj državi Nju Meksiko, stiže se do stotinak metara visoke stene na čijem vrhu je najstarija trajna naseobina u SAD. Akoma Pueblo, nazvan Nebeski grad, američki starosedeoci, Pueblo Indijanaci, nastanili su 600. godine.
Ovo indijansko pleme rado prima posetioce u ovo, i danas nastanjeno, „carstvo“, ali na njihovoj zemlji - koja u SAD uživa delimični suverenitet - stranci moraju da se vladaju po njihovim pravilima. Frančesko Vaskez da Koronado, prvi belac koji je u 16. veku ušao u Nebeski grad, opisao je tvrđavu Akoma „jednom od najjačih ikad viđenih“ i rekao da je „uspon bio toliko težak“ da se „pokajao što se peo“.
MeĐutim, vredi se danas povinovati indijanskim pravilima i popeti se na vrh. Pravila zahtevaju da se, pre nego što se krene peške, ili minibusom, u avanturu uspona, posetilac prijavi u podnožju lokalnim vlastima. Pošto se uplati desetak dolara kao neka vrsta „ulaznice“, potrebno je unapred prihvatiti strogo poštovanje privatnosti stanovnika indijanskog naselja i upravljati se prema uputstvima lokalnog vodiča. A onda, kada se stigne, pogledom sa vrha, Amerika dobija sasvim novu dimenziju.
Pre svega onu istorijsku. Usred relativno mlade američke države počne sećanje na prohujale vekove. Direktor gradskog kulturnog centra Brajan Vajo, sa porodičnom tradicijom koja se neguje sa kolena na koleno - iako bez ijednog pisanog dokumenta - „usisao“ je mnogo od onoga što je zaleđeno na vrhu ove stene.
U Nebeskom gradu stalno živi 13 porodica, na čelu sa plemenskim i verskim liderima. Utabane zemljane ulice su, uglavnom, puste, stanovnici naseobine strogo čuvaju privatnost, kao što su vekovima umeli da se brane od došljaka. Uz zidove kuća su i danas prislonjene drvene merdevine, kojima se, kao u stara vremena, stiže do ulaza - preko krova. Ispred kuća je, međutim, ono najlepše što gostu mogu da ponude - ručno rađena i oslikana grnčarija crno-belih i narandžasto-plavih tonova.
- Zarađujemo novac od grnčarije. U američkim gradovima je sve skupo, ovde nije, a bezbednije je - kaže Bernadet Asenzio, koja sa porodicom živi u gradu, ritmom prošlosti, bez vode i struje.
Nebeskim gradom dominira crkva iz 1629. godine, koju su tokom 11 godina gradnje „izneli Akamo ljudi na svojim leđima“. Originalno svetilište leži pod temeljima ove građevine koja je svojevrsni simbol susreta verovanja starosedelaca, Indijanaca, sa dolazećim Evropljanima i katolicizmom. Pripadnici plemena i danas, kada se 24 puta godišnje svih 60 porodica okupi u gradu, zatvore kapije za posetioce, i predaju se verskim obredima i ritualima, uvek se mole za ono što leži pod temeljima te crkve.
Od 24 klana liderska uloga je pripala Antilopama koji i danas imenuju ratne šefove, i svako ko želi da se nastani u rezervatu mora njih da pita za dozvolu. Nit plemenskih predanja o migracijama Indijanaca i verovanjima prekida se susretom sa Evopljanima sredinom 16. veka. Ostalo je zabeleženo da je od oko 6.000 članova plemena preostalo njih oko 1.000, ali usmena predanja ne bave se detaljima. Ipak, priča našeg domaćina o prvom susretu Indijanaca sa Evropljanima svodi se na kratku faktografiju da su „pojedini delovi sela razoreni i ponovo sagrađeni krajem 17. veka“. Samo deo onoga što se danas vidi potiče iz 12. stoleća.
- Naši stari u predanjima koja prenose deci ne govore o nasilju. Kažu samo da su ljudi odlazili, bežali, da prežive razaranja, i ubistva. I tu priča staje - kaže Vajo.

INDIJANCI U SAD
OD ukupnog broja stanovnika u SAD, Indijanaca ima jedan procenat. Procenjuje se da ih je ukupno oko 2,7 miliona. Neravnomerno su raspoređeni - čine više od deset procenata stanovnika Aljaske i Nju Meksika. U Južnoj Dakoti, Oklahomi, Montani, Severnoj Dakoti i Arizoni, Indijanci čine između pet i osam procenata stanovnika. U ostalim državama SAD ih je dva procenta ili manje.
(Nastaviće se)