U senci vožda

 BUĐENjE i uobličavanje srpske novovekovne države kroz Srpsku revoluciju započetu 1804. godine u Orašcu Bunom na dahije, u istorijskim izvorima i literaturi uglavnom je obeleženo ratničkom i političkom delatnošću vođa Prvog i Drugog srpskog ustanka, rodonačelnika dveju srpskih novovekovnih dinastija, Đorđa Petrovića Karađorđa i Miloša Obrenovića kao i njihovih najbližih saradnika.
Međutim, van domašaja istoričara istraživača ostale su ličnosti, od takođe neospornog značaja, koje su, poput vojvode Raka Levajca, zahvaljujući ugledu u sredinama iz kojih su poticali, dali veliki doprinos rasplamsavanju i uspešnom okončavanju Srpske revolucije.
Može da se pretpostavi da bi razlozi za retko pominjanje vojvode Raka Levajca u istorijskoj literaturi s kraja 19. i početka 20. veka, mogli biti i njegovi sukobi, kako sa voždom Karađorđem tako i sa knezom Milošem Obrenovićem. Pri tome trebalo bi imati u vidu činjenicu da je istoriografija koja se bavi Srpskom revolucijom, u značajnoj meri opterećena karađorđevićevskim ili obrenovićevskim pristupom.
Ideološki pristup sopstvenoj nacionalnoj prošlosti kojim su u posleratnoj Jugoslaviji bili opterećeni Srbi naneo je veliku štetu srpskoj istorijskoj nauci.
Odsustvom interesovanja mladih generacija za sopstvenu istoriju pokidane su mnoge niti usmenog predanja koje je kao istorijski izvor moglo da baci više svetla na ličnosti koje su dale veliki doprinos stvaranju srpske nacije i države.
Raka Levajac zvani Skerla rođen je 1777. godine od majke Jelenke i oca kome ime nije zapamćeno, bez koga je ostao u ranom detinjstvu. U istorijskim izvorima ima neslaganja oko mesta njegovog rođenja. Milan Đ. Milićević u Pomeniku kao mesto rođenja navodi Donju Gorevnicu.
Zapisujući kazivanja potomaka Raka Levajca, Vladimir Tošić u svojim neobjavljenim rukopisima piše o Levaji kao mestu njegovog rođenja.
U svakom slučaju poreklo Rake Levajca vezano je za Levaju selo u takovskom kraju.
U postojbini Levajci su se prezivali Milovanović i slavili su Đurđic.
Rako je imao i dvojicu braće, Panta od koga vode poreklo Levajci iz Bečnja i Radosava (Rajicu) od koga poreklo vode Levajci iz Lađevaca.
Posle udaje njegove majke za Petrovića iz Donje Gorevnice, najverovatnije osamdesetih godina 18. veka, Rako je, zajedno sa braćom došao u selo u kome je proveo ostatak života.
U dodir sa ličnostima koje će postati poznate u vreme Prvog i Drugog srpskog ustanka, Rako Levajac je došao kao trgovački momak Nikole Lunjevice. Zahvaljujući njemu upoznao je Karađorđa, Milana i Miloša Obrenovića...
Nikola Lunjevica je odigrao značajnu ulogu u životu Raka Levajca i zbog toga što je uz njegovu novčanu pomoć Rako počeo samostalno da trguje stokom.
Uz Lunjevicu bili su mu otvoreni putevi za veze sa zemunskim trgovcima koji su hranom i stokom snabdevali austrijsku vojsku. Tako je, baveći se trgovinom uspeo da stekne mnoga poznanstva, ugled i značajno bogatstvo.
Na osnovu pisma upućenog Milošu Obrenoviću 23. aprila 1816. godine “o zloupotrebama Milinka iz Ostre” jasno je da je Lunjevica ostao ličnost koju je Rako Levajac veoma uvažavao.
Po kazivanju potomaka, Rako Levajac je bio “visok i suv čovek, u licu crnomanjast, brkova, kose i očiju crnih, po naravi umeren, uvek nasmejan i dobro ponosit”, dok Milan Đ. Milićević o njemu govori kao o čoveku “srednjeg rasta i bela lica”.
Portret koji bi mogao da razreši ovakve nedoumice do današnjih dana nije pronađen.

(Nastaviće se)