Čudo od priprate

UČENI Danilo je bio i veliki praktičar. U njegovom radu posebno su došle do izražaja njegove graditeljske sposobnosti a taj „zanat“ je „pekao“ i sposobnosti pokazao još prilikom izgradnje Banjske i Dečana. Kao što je sanirao materijalne prilike osiromešene Humske eparhije dobijanjem novih vlastelinstava, tako je doprineo i utvrđivanju vlastelinstva manastira Dečani. Za vreme njegove uprave srpskom crkvom podizane su nove i obnavljane zapustele crkve. Ne čudi onda što je nakon Bogorodice Odigitrije u svom sedištu, u Pećkoj patrijaršiji kao arhiepiskop podigao monumentalnu „Danilovu pripratu“ ispred sve tri postojeće crkve, a istovremeno uz južni bok svoje Odigitrije i crkvicu posvećenu svetom Nikoli. Uz veliku pripratu podigao je i pirg sa crkvicom, kapelom svetog Danila.
Uz posvećenost Bogu i crkvi, narodu-pastvi u njegovom delanju ima i (životne) simbolike.
Nije slučajno što Danilo najpre podiže hram Odigitriji - jer, ona je Putovoditeljica! Unutar crkve su proskomidija posvećena Arseniju, a u đakoniku je prikazan popularni ciklus o Jovanu Krstitelju.
Između 1330. i 1337. kad i Odigitrija, nastaje i sveti Nikola, mala crkva zasvođena poluobličastim svodom. Freske iz vremena nastanka ove crkve, ako ih je i bilo - uništene su oslikavanjem iz 1673. godine po nalogu i trošku patrijarha Maksima. Pa se tu (na južnom zidu) nalazi i ktitorska kompozicija: patrijarh Maksim, vođen sv. Nikolom pristupa Hristu. Freskama u Svetom Nikoli mnogo što šta nedostaje u zanatskom pogledu: proporcije su poremećene, kolorit je skroman, kompozicije su pojednostavljene i zamorno se ponavljaju... Ali, radio ih je u to doba najtraženiji majstor - Radul. On je naslikao i ikone na ikonostasu, od kojih dve do danas očuvane pokazuju da je bio bolji i spretniji kao slikar ikona nego zidnih kompozicija.
Lepotu prvobitne pećke priprate Danila Drugog možemo danas samo slutiti. Ta, u svoje vreme, na daleko čuvena i najveća građevina bila je poseban graditeljski podvig - budila je divljenje o čemu svedoče mnogi zapisi. U jednom starom rodoslovu gde se pominju najlepša umetnička zaveštanja prošlih vekova stoji: „Prizrenske crkve pod, dečanska crkva, pećke priprate, banjsko zlato, resavsko pisanije ne nalazi se nigde“.
Zamišljena (i realizovana) kao otvoreni trem - bila je otvorena sa sve tri strane. Zbog njene veličine, raspona - krovnu (svodnu) konstrukciju podupire pet nosača (dva stuba i tri stupca). Prostrana, odlično osvetljena, oslikana freskama spolja i iznutra nametala se svojom elegancijom, arkadama koje su nosili visoki, vitki mermerni stubovi.
Ali iz konstruktivnih razloga, odnosno zbog dotrajalosti prilikom obnove Pećke patrijaršije 1560. zazidani su lučni otvori na fasadama Danilove priprate. Ta je intervencija pripratu spasla od urušavanja, ali je ona u arhitektonskom i estetskom smislu mnogo izgubila. Raniji napori konzervatora nisu mogli da izmene neuglednost fasada priprate, tim pre jer su na tim zidovima iz 16. veka, tada naslikane i freske. U priprati se u skladu sa crkvenom praksom nalazila i krstionica od crvenkastog mermera od koje danas postoje samo fragmenti. Ali, tu je i mermerni „Presto Svetog Save“ na kojem su sedeli mnogi srpski arhiepiskopi i patrijarsi.

LOZA
OD prvobitnih fresaka, naslikanih u vreme nastanka priprate ostalo je vrlo malo. Pažnju privlači (u jugoistočnom delu) loza Nemanjića. Ona počinje osnivačem - Stefanom Nemanjom i seže do tadašnjeg kralja Stefana Dušana. Nemanjići su poredani u četiri horizontalna reda, ali se posebno ističe središnja - uspravna traka. Na dnu je Stefan Nemanja, iznad njega Stefan Prvovenčani,, pa Uroš Prvi, a na vrhu je kralj Milutin.

UPRAVA
POSLE turskog osvajanja srpske države, jedno vreme zamrla je živa aktivnost u Pećkoj patrijaršiji, tim pre što je ohridska arhiepiskopija preuzela upravu nad nekadašnjom srpskom teritorijom. Obnova crkvene organizacije Srba 1557. udahnula je nov život manastiru, jer je Patrijaršija ponovo postala središte srpske crkve. Već 1565. posle prepravke, živopisana je bezmalo cela monumentalna priprata Danila Drugog. U isto vreme obnavljaju se ikonostasi u pećkim crkvama i popunjava se riznica.