Ceo život igra

Ove godine navršava se vek i po od rođenja našeg velikog, po nekima možda i najvećeg srpskog slikara novijeg doba - Pavla Paje Jovanovića. To je povod da se još jednom prisetimo kakav je bio životni i stvaralački put ovog velikana naše istorije umetnosti.
Paja Jovanović je jedan od retkih srpskih slikara koji je vrlo rano, još kao mladić sa svega dvadeset i nekoliko godina, doživeo nezapamćenu popularnost i uspeh kakav nije imao ni jedan naš umetnik pre njega. Dovoljno je pomenuti da je sa dvadeset i devet godina postao član Srpske kraljevske akademije (danas SANU).
Kada se zna sa koliko se navršenih decenija života danas pristupa u ovu najvišu naučnu ustanovu, izrečeni podatak zvuči u najmanju ruku zadivljujuće. Ako je nekog slikara pratila sreća kroz ceo život, onda je Paju Jovanovića pratila još od ranih školskih dana. Svestan od početka da je rođen pod srećnom zvezdom, već kao mladić od nekih dvedeset osam-devet godina izjaviće da je njegov život u stvari “šaljiva igra”.
U starosti je na život gledao kao na “divan san na ovome svetu”, ali mu je stavio samo jednu zamerku - “što i suviše brzo prolazi”. Da je imao još jedan život, Paja Jovanović bi ga sigurno ispunio radom, slikanjem i, ... uživanjem.
Pavle Paja Jovanović je rođen u Vršcu 16. juna (4. juna po starom kalendaru) 1859. godine. Prema porodičnom predanju Pajin otac Stevan vodio je poreklo od Jova Đukina koji je u velikoj Seobi pod Arsenijem III Čarnojevićem prešao sa Kosova u današnji Vršac i tu sa porodicom zauvek ostao u vršačkom naselju koje je dobilo ime po njegovoj postojbini - Dečanovo.
Majka Ernestina, po rođenju Deot, bila je francuskog porekla i iz braka sa Stevanom Jovanovićem imala je pored najstarijeg Pavla-Paje, još Svetislava (1861-1935) i Milana (1863-1944). Tek nekoliko dana pošto je Paja navršio sedmu godinu, majka Ernestina je posle kraće i teške bolesti preminula u 28. godini života.
Godinu dana posle njene smrti otac Stevan je u kuću doveo svoju drugu suprugu Mariju del Ponti koja je, bez obzira što je vodila poreklo od Francuza iz Alzasa, starijem suprugu izrodila ni manje ni više nego petoro dece - sinove Aleksandra (Šandora), Đuru i Ivana i ćerke Sofiju (koja je umrla rano kao devojka) i najmlađu Tinku.
Mora se priznati da je Paja Jovanović imao šta da nauči u rodnom Vršcu. U crkvama na ikonostasima koje su radili značajni srpski slikari poput Nikole Neškovića (1729 - 1785), Arsenija-Arse Teodorovića (1767 - 1826) i Pavela Đurkovića (1772 - oko 1830), dečak Paja je naučio dobru lekciju iz slikarstva. Kao đak vršačke realke još više se predao crtanju, zahvaljujući urođenom talentu i svom profesoru crtanja u realci Vodeckom.
Odluci je dosta doprineo jedan rekli bismo sudbonosan događaj, čiji je ishod samo ubrzao njegov put ka bečkoj likovnoj Akademiji.
Naime, talenat Paje Jovanovića vrlo rano je zapazio ugledni Vrščanin i tutor mesne pravoslavne crkve Aleksandar Tokin, videvši dečaka kako sa uspehom precrtava likove svetaca sa ikonostasa u vršačkoj crkvi. Crteži Svetog Save, Isusa Hrista, Bogorodice i drugih svetitelja što ih je uradio posmatrajući ikone i zidne slike u vršačkoj crkvi, bili su u stvari prvi radovi koji su mu doneli uspeh, jer je upravo te crteže dečaka sa navršenih četrnaest ili petnaest godina Tokin odabrao da ukrase novo zvono koje je poručeno kod bečkog zvonolivca za pravoslavnu crkvu u Vršcu.
Nagrada je usledila vrlo brzo - dvadeset forinti, ili dve forinte po crtežu. Slučaj je rešen na opšte zadovoljstvo svih, a ponajviše dečaka Paje Jovanovića koji je od bečkog poručioca dobio i najkorisniju podršku, savet roditeljima da ga pošalju na neku umetničku školu.
(Nastaviće se)