Revnosni cenzori

JAKOV Ignjatović, koji je došao u Beograd iste godine kad je Sarajlija umro (1848), bio je iznenađen i ogorčen odnosom beogradskih vlastodržaca prema pesniku koga je on visoko cenio: “Oligarsi, koji su srušili najpre Miloša, pa posle Mihaila, baš njega kao pesnika upotrebili su kao sredstvo, bez da je Sima o tome sam što znao. Da mihailovci nisu o njemu dobro govorili, lako je to razumeti, jer protiv njih je pisao i zaveo se u same, Simi nedostojne, političke pamflete. A glavni ustavobranitelji iscedili su ga kao limun pa bacili; i ovi i njihovi privrženici Simu su baš bagatelisali... Naročito u društvu inteligencije primetio sam da većinom od Sime samo podsmeh prave, a vrline mu zabašuruju”.
Uz Njegoša, Steriju i Ignjatovića i Branko Radičević je bio iskren poštovalac pesništva Sime Milutinovića.
Apostrofira ga stihovima u satiričnom “Putu”, zahtevajući da razbije mrtvilo beogradskih “oligarha”, da se poslužimo Ignjatovićevim terminom:
“Ao Čubro, na što
li si stao?
Bog je tebi grom u ruke dao,
Udri guju, oh udari vraga,
Da mu nije
među nama traga”!
Da je odnos vlasti u Brankovo vreme prema poslenicima pisane reči, po pravilu, bio represivan, potvrđuje i sudbina srpskih književnih listova i časopisa, koji su tada izlazili u Kneževini Srbiji i u Austriji.
Cenzura ih je redom sakatila ili ukidala na određeno vreme ili zauvek: “Letopis Matice srpske”, “Napredak”, “Vojvođanku”, “Sedmicu”. Ova glasila izlazila su u Pešti, Sremskim Karlovcima, Zemunu, Novom Sadu, znači, na teritoriji tadašnje Austrije. Istovetne sudbine bila je i beogradska “Šumadinka”, koju je uređivao Ljuba Nenadović 1850, 1852. i 1854-1857.
Mada ubeđeni vukovac, Nenadović je morao da štampa list starim pravopisom. Ironično je isticao da je on, kad je o pravopisu reč, “sljedstven u nesljedstvenosti”. Osim novog pravopisa, vlastima je smetala i opšta orijentacija “Šumadinke” kao liberalno-demokratskog glasila. List se odlikovao mnogobrojnim prilozima humorističko-satiričnog i slobodarskog karaktera. Zbog toga su često mnoge stranice “Šumadinke” bile prošarane praznim redovima koje je cenzor izbacivao. Ponekad su izostavljani i duži prilozi, kao i određene vesti ili komentari, a bilo je slučajeva da je cenzor brisao i delove rečenica.
Iz arhivske građe koju je objavio u “Spomenici o Stoletnici Ljubomira Nenadovića” Velibor Berko Savić, doznajemo da su čak tri ministra vršila cenzuru “Šumadinke” - Aleksa Simić, ministar pravosuđa i prosvete, Avram Petronijević, ministar spoljnih poslova i Ilija Garašanin, ministar unutrašnjih poslova, a cenzorski je intervenisao i sam knez Aleksandar Karađorđević.
(Nastaviće se)