Borac bez mane

Godine 1638, na Preobraženje Gospodnje (19. avgusta) Vasilije Ostroški je u Pećkoj patrijaršiji hirotonisan za episkopa zahumskog (zapadnohercegovačkog). Svečani čin rukopolaganja patrijarh Pajsije sa članovima Svetog arhijerejskog sinoda obavio je u crkvi Svetog spasa. Za mermernim stolom srpskih patrijaraha, očuvanim do danas, upravitelj svetosavskog prestola svojom sinđelijom predao je arhipastirsko žezlo novom arhijereju Vasiliju. Na ovu visoku crkvenu dužnost arhimandrit tvrdoški došao je posle smrti mitropolita hercegovačkog Simona koji se upokojio u Gospodu s proleća 1638. godine.
Patrijarh Pajsije imao je samo reči hvale za novoizabranog episkopa. U patrijarhovoj sinđeliji stoji i upozorenje sveštenstvu, vlasteli i pravoslavnim vernicima u Zahumlju da moraju da se povinuju episkopu Vasiliju i da ga bezuslovno poštuju. ”Jer, ko arhijereju čast ukazuje, samom Hristu dolazi. Zato, ako se ko nađe nerazuman i ogluši se o ovu poslanicu i uvredi njega, takav će ne malo negodovanje dočekati prema Crkvenom ustavu, jer naša smernost blagoslovi njega. I šta hoće on da po zakonu blagoslovi, da je blagosloveno, i šta hoće po zakonu da sveže, da bude svezano na nebesima”.
Za ustoličenje novog vladike Srpska pravoslavna crkva morala je tada da plati sultanu berat od 500 akči bez koga nijedan crkveni ni državni službenik u turskoj carevini nije mogao da stupi na dužnost.
U trenutku kad je Vasilije Ostroški primio arhipastirsko žezlo, pred episkopijom zahumskom bili su najteži ali i najslavniji dani. Novi episkop povešće ”neodstupnu borbu za narodnu dušu, prosvetljujući je Jevanđeljem Hristovim.” Vasilije će krenutu u sudbonosnu borbu za odbranu pravoslavlja u ovim krajevima, nad kojim su se bile nadvile senke dvostruke pogube - i sa Istoka i sa Zapada.
Prve dane arhipastirske službe zahumskog mitropolita Vasilija obeležio je događaj koji je potresao čitavu pravoslavnu vaseljenu. Te 1638. godine u Carigradu ubijen je vaseljenski patrijarh Kiril Lukaris. Ovog vrlo učenog poglavara pravoslavlja umorili su Turci i njegovo telo bacili u more. Kiril je bio veliki borac protiv unijaćenja. Agenti Rimske kurije bili su ga oklevetali za nelojalnost sultanu, a to se plaćalo glavom.
Ni Vasiliju Ostroškom nisu cvetale ruže u Hercegovini. Našao se u procepu između latinskih agenata, koji su oko njega pleli opasne mreže, i sve bahatijih Turaka i srpskih poturica. Prezirući opasnost, on smelo krstari opasnim putevima nesigurne zemlje. Stalno je u dodiru sa pravoslavnim narodom i sveštenstvom. Uspeva da od nekoliko vlastelinskih porodica dobije značajne priloge za manastire Tvrdoš i Žitomislić. Godine 1639. obnavlja oronuli Trebinjski manastir, a u manastiru Piva postavlja novi pozlaćeni ikonostas.
Episkop Vasilije otvara bogatu riznicu manastira Tvrdoš, iako se tome protivi dobar deo manastirske bratije. Tvrdoškim blagom on daruje siromašne hercegovačke crkve, obnavlja oronule parohijske hramove i pri njima otvara narodne škole. Pruža pomoć sirotinji i nevoljnicima. Držeći se narodne i Jevanđeljske mudrosti ”Stisni ja - stisni Bog, pruži ja - pruži Bog” Vasilije uspeva da prikupi značajne priloge. Glas o njegovoj borbi da na ”vrućem terenu” u Zahumlju očuva pravoslavlje daleko se čuo. Tako je pomoć stigla od vlaških kneževa iz Trgovišta koji su godišnje Vasiliju slali 1.800 aspri, zatim crkvene utvari i knjige.

MONOGRAFIJA
FELjTON je napravljen prema knjizi “Sveti Vasilije Ostroški čudotvorac i iscelitelj” (izdavači “Svetigora” i Kompanija “Novosti”). Štampana je u punom koloru, u 100.000 primeraka, i može se nabaviti na kioscima u Srbiji, Crnoj Gori i Republici Srpskoj po ceni od 360 dinara. Uz monografiju, kao poklon, ide najpoznatija ikona Svetog Vasilija Ostroškog.
(Nastaviće se)