Tajna objava rata

 U SVOM haškom dnevniku Duško Tadić detaljno govori kako su i zbog čega u regionu Prijedora počeli ratni sukobi. Tri nacionalne stranke (SDA, SDS, HDZ), nastojeći da zauzmu što bolju poziciju, intenzivno su radile na mobilizaciji i naoružanju pripadnika svog naroda. Na tom poslu, kao član SDS, i Tadić je dao svoj doprinos.
- Za Srbe u Kozarcu život je bio vrlo rizičan - kaže Tadić. - Svakog dana dobijali smo telefonske pretnje i uvrede. Ulicama našeg malog mesta patrolirale su muslimanske paravojne formacije. Bahati, pijani, do zuba naoružani Alijini „ljiljani“, šepurili su se u maskirnim uniformama. Prema onima koji bi odbili da stanu pod njihov barjak, odnosili su se osiono, sa prezirom. Na svim putnim pravcima prema Kozarcu nalazile su se njihove postaje koje su kontrolisale ko ulazi i ko izlazi iz Kozarca.
Situacija u Potkozarju bila je haotična. Svako se naoružavao kako je znao i umeo. Mnogi su u tom poslu dobro omastili brke. U nekoliko navrata skretao sam pažnju rukovodstvu SDS, kao i čelnicima opštinske policije na masovno naoružavanje Muslimana u Kozarcu. Pitao sam se otkud im stiže oružje, ne znajući da u toj raboti učestvuju i neki od onih sa kojima upravo razgovaram. Među profiterima bio je i Dušan Janković, komandir policije u Prijedoru, kao i neki drugi ljudi iz političkog, vojnog i policijskog vrha opštine. Zbog mahinacija sa oružjem sa dužnosti prvog čoveka SDS u Prijedoru uklonjen je dr Srđo Srdić.

U dva rova

Stojan Župljanin, tadašnji načelnik Službe javne bezbednosti u Banja Luci, instistirao je na uspostavljanju pune kontrole nad svim policijskim stanicama koje su se nalazile na teritoriji buduće RS. Od čelnih ljudi prijedorske policije zahtevano je da svi zaposleni u policijskim stanicama na teritoriji ove opštine potpišu izjavu o lojalnosti srpskim vlastima, kao i prihvatanju novih srpskih policijskih oznaka.
Na taj zahtev Muslimani su dvojako reagovali. Jedni su smatrali da u ime mira treba prihvatiti srpske zahteve. Drugi su im se oštro suprotstavili. Na tu temu vođeni su mučni pregovori. Srpski zvaničnici ostali su pri tome da svi zaposleni u policijskoj stanici u Kozarcu, bez obzira na nacionalnu pripadnost, moraju da potpišu lojalnost ili će biti otpušteni posle čega sledi vraćanje naoružanja i druge opreme. Simo Drljača, načelnik prijedroske policije, bio je izričit: „Ja sam primio depešu sa naredbom iz Banjaluke i ja ću je sprovesti prema svima zaposlenima u policijskoj stanici u Kozarcu - milom ili silom“.
Bećir Medunjan, jedna od muslimanskih vođa u Kozarcu, ovako je sunarodnicima saopštio rezultat pregovora sa Srbima: „Mi se nalazimo u dva rova. Ljudi su poslednji dinar dali za oružje i ne žele da ga predaju. Ako bi neko potpisao predaju oružja i prihvatio srpske propise, taj bi se našao na velikom udaru. Srbi još nisu spremni da nas napadnu.“
Tih dana krnje Predsedništvo BiH (sastavljeno od Muslimana i Hrvata) donelo je odluku o povlačenju jedinica JNA sa teritorije ove republike. Ovom odlukom trebalo je, navodno, sprečiti otuđenje i pljačku BiH od strane JNA. Alija Delimustafić, ministar unutrašnjih poslova BiH, tim povodom uputio je tajnu depešu svim načelnicima policije u kojoj se kaže:
„Naređujem:
1. Izvršiti potpuno i masovno zaprečavanje na svim putnim pravcima na teritoriji Republike Bosne i Hercegovine, na kojima jedinice JNA otpočinju izvlačenje tehničko-materijalnih sredstava, u neposrednoj koordinaciji sa MUP;
2. Izvršiti blokadu šireg regiona vojnih objekata iz kojih se nastoje izneti tehničko-materijalna sredstva, raznim vrstama formacijskih i prirodnih prepreke, koje treba obezbediti jedinicama Teritorijalne odbrane BiH;
3. Nenajavljenim kolonama bivše JNA i bez pratnje MUP sprečiti izlazak iz kasarni i komuniciranje na teritoriji Republike BiH;
4. Ubrzano planirati i otpočeti borbena dejstva na celokupnoj teritoriji Republike BiH i iste koordinarati sa štabovima teritorijalne odbrane regija, opština i Republike BiH. U okviru planiranja borbenih dejstava planirati opsežne mere zaštite stanovništva i materijalnih dobara Republike BiH.“

Napad na JNA

Krnje Predsedništvo Republike BiH tajno je objavilo rat JNA. Depešu ministra policije Alije Delimustafića čelnici SDA u Kozarcu i njihove paravojne jedinice jedva su dočekali. Bila je to iskra iz koje će se razviti veliki ratni požar. Krizni štab u Kozarcu odmah je prešao u akciju. Muslimani su počeli da napadaju jedinice JNA koje su se kretale na relaciji Prijedor - Banjaluka.
Kozarac je uzavreo. Danju i noću, ulicama se prolamao bojni poklič. Gomile ljudi valjale su se ulicama. Među njima bilo je i mnogo mojih poznanika koji nikad ranije nisu pokazivali želju za sukobom. Uticaj propagande SDA bio je više nego očigledan.
Svake noći dežurao sam u dvorištu moje kuće. Moja majka, supruga i deca spavali su „na pola oka“. Bile su spremne da u svakom trenutku napuste kuću. Verujući da se krvoproliće još uvek može sprečiti ugovorio sam nekoliko novih susreta između čelnika opštine Prijedor i vođa Muslimana iz Kozarca. Ali, svaka strana ostala je pri svome.
Postupajući po nalogu krnjeg Predsedništva BiH, čelnici SDA u Kozarcu i Hambarinama formirali su oružane vojne-policijske formacije, koje na glavnim putnim pravcima postavljaju kontrolne punktove i barikade. Bilo je pitanje dana kada će izbiti oružani sukob. I on se dogodio 22. maja 1992. na kontrolnom punktu u Hambarinama. Muslimanski vojnici, bez upozorenja, pucali su na vozilo JNA i ubili dvojicu, a ranili četvoricu vojnika.
Pošto Muslimani nisu dozvolili izvlačenje ubijenih i ranjenih, Krizni štab u Prijedoru izdao je naređenje u kome se kaže: „Upozoravamo da će se ubuduće direktno tući područja na kojima se kriju počinioci ovih dela i pripadnici paravojnih formacija. Krizni štab naređuje stanovništvu Hambarina i mesnim zajednicama sa tog područja, odnosno svim građanima muslimanskih i drugih nacionalnosti, da danas, u subotu 23. maja, do 12 časova, izruče počinioce zločina stanici javne bezbednosti u Prijedoru.
Kako rok nije ispoštovan javno se oglasio Simo Drljača, šef prijedorske policije: „S obzirom da građani Hambarina nisu ispoštovali odluku Ministarstva Republike Srpske, nisu predali oružje, te da su odbili saradnju sa legalnim organima vlasti u vezi sa napadom na vojnike JNA, kao i zahtev koji im je poslala Vojska, Krizni štab opštine Prijedor odlučio je da u ovom mestu vojno interveniše radi razoružavanja i hvatanja poznatih počinilaca zločina nad vojnicima“.
(Nastaviće se)