Sanjali pretke

 SNAŽNA azijska najezda izazvala je kretanja stanovništva na Balkanskom poluostrvu, a time i velike etnografske poremećaje. Pored ostalog, prekinula je uporedan razvitak pismenosti kod našeg naroda sa ostalim evropskim narodima i ostavila trag na sveopštu prosvećenost, koja se stiče samo pismenošću.
Zato je ostalo malo pisanih dokumenata o životu u Srednjem veku i to samo u mletačkim i dubrovačkim arhivima, jer su naše države s njima imale i trgovačke i političke veze. Iz perioda turske vladavine ostalo je malo ili skoro nimalo pisanih tragova. Za sve to vreme, do šumadijskog ustanka, ostalo je oko 10.500 zapisa, koje je Lj. Stojanović sabrao u zborniku “Stari srpski zapisi i natpisi” (u šest knjiga na 2.300 stranica).
Narod je nastavio da živi u sasvim drugim političkim prilikama. Najveći deo stanovništva povukao se u “samotvornu” balkansku tvrđavu, u teško pristupačne dinarske urvine, kako veli vladika-pesnik Njegoš u “Gorskom vijencu”:

Što uteče
ispred sablje turske,
Što se nešće
u lance vezati,
To se zbježe u ove planine,
Da ginemo i krv prolivamo,
Da junački amanet čuvamo,
Divno ime i svetu slobodu.

Vraćao se narod staroj praslavenskoj patrijarhalnosti. Formirala su se plemena i bratstva i stvarale legende o njihovim rodonačelnicima, potomcima izginulih kosovskih heroja. To plemensko formiranje Jovan Cvijić u svom delu “Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje”, ovako prikazuje:
“U svakom plemenu ima po nekoliko starih srodnih rodova, koji čine plemensko jezgro. Oko ovog jezgra su se grupisali novi doseljenici sasvim drukčijeg porekla, obrazujući bratstvo. Novi doseljenici su poreklom iz susednih oblasti, poglavito iz Metohije, sa Kosova, iz Hercegovine, od Sjenice, kao i iz Bosne i moravske Srbije...”
Na ovo formiranje dinarskih plemena znatno je uticao strahovit građanski rat u srednjovekovnoj Bosni, koji je besneo u poslednjoj deceniji bosanske državne samostalnosti. Zbog toga se u državu Hercega Stjepana iselilo 40.000 ljudi, predvođenih sa 40 verskih poglavica. To je i bio uzrok sramnom padu Bosne bez ikakvog otpora. Iseljeno stanovništvo ukrstilo se ženidbama tokom stoleća sa Zahumljanima i kosovskim beguncima i time su se formirala dinarska plemena velike životne snage i ekspanzivnosti. Među njima je bilo vlastele nemanjićkog porekla (Postadoše lafi ratarima”, kako veli Njegoš u “Gorskom vijencu”)”.
Za formiranje plemena i njihovih bratstava, neophodno je da prvo nastanu legende, a zatim mitovi o njihovim rodonačelnicima, koji vode poreklo od učesnika u Kosovskom boju. Ti mitski preci su vođe i plemenski čuvari kroz istoriju. Čak ih i sanjaju pred sudbonosne događaje, kao što su Ozrinići, idući po vino o svojoj krsnoj slavi Svetom Aranđelu, pred istorijsko Badnje veče, sanjali svog mitskog pretka Ozra.
Formirala se i “vjera Obilića sa vidovdanskom etikom, po kojoj je “sveta osveta” i “ko se ne osveti, taj se ne posveti”. Sve je to izraženo narodnim pesmama, veličanstvene dinarske dikcije i lepote.

IZ PREDANJA
SABIRAJUĆI zapisana predanja o precima plemena i bratstava, koja svoju starinu dovode do Nemanjića i njihovih odiva, Milan Karanović je još 1937. objavio prvo izdanje neke vrste zbornika “Dinarska plemena nemanjićkog porekla”.
Cilj je bio da se prošlost sačuva od zaborava, jer je pogotovo posle ratova predanje gubilo bitku sa novim vremenom.
(Nastaviće se)