Spomen bratskom srcu

 IZ Rostova na Donu, Nina Pavlovna, i ovog će 20. oktobra doputovati u Beograd da se pomoli senima svog oca Pavla Juhina i položi buket belih ruža na Spomenik oslobodiocima Beograda. Juhin je jedan od 808 crvenoarmejaca koji je, uz 1.395 boraca Narodno-oslobodilačke vojske Jugoslavije, sahranjen na ovom beogradskom groblju. Istog dana, venac na spomenik oslobodiocima Beograda položiće i Dmitrij Medvedev, predsednik Rusije. Iako u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Beograda tvrde da se kompleks redovno održava, predstojeća poseta važnog gosta ubrzala je uobičajene radove na sanaciji i uređenju groblja.
Od kapije sa reljefima od bračkog kamena, staze vode do nadgrobnih ploča u ljiškom peščaru. Restauratori pažljivo čiste ploče, ispituju krhkost kamena. Radnici „umivaju“ plato, uređuju zelene površine. Groblje koje je u posleratnim decenijama bilo simbol bratstva dvaju naroda, i na kojem je mlađim generacijama držan istorijski čas u slavu svenarodnog praznika, Dana velike pobede nad fašizmom, jedno vreme zaobilazili su i đaci i političari. U gotovo neprimetnim podsećanjima na tekovine Drugog svetskog rata, ratni datumi su pali u zaborav. Danas je na groblju sve više svežeg cveća.
Memorijalni kompleks posvećen oslobodiocima Beograda, smešten na uglu Ruzveltove i Preradovićeve ulice, večna je kuća mnogih Rusa koji su, grleći slobodu, umrli za Srbiju. Beogradskom operacijom, jednom od najvećih bitaka na Balkanu u Drugom svetskom ratu, okončano je 1.287 dana duge nemačke okupacije. U krvavoj borbi za glavni grad, od 12. do 20. oktobra, združene jedinice NOVJ i Crvene armije porazile su nemačku armijsku grupu „Srbija“. Uz 2.953 jugoslovenska borca, za pobedu je izginulo 976 crvenoarmejaca, većinom iz Trećeg ukrajinskog fronta.
Osim po istorijskoj važnosti, groblje se, kao spomenik kulture, našlo i u udžbenicima arhitekture. Projektovao ga je arhitekta Branko Bon, a prostor je ozelenjen po zamisli njegovog kolege Aleksandra Krstića. Reljefe na ulaznom portalu koji prikazuju borbu za Beograd i ulazak u grad uradio je vajar Radeta Stanković. On je i autor skulpture „Partizan“, koja je postavljena 9. maja 1988. godine. Skulpturu crvenoarmejca, u osi kapije, uradio je Antun Augustinčić. Natpis iznad ulaza glasi „Groblje oslobodiocima Beograda“. Ovo je prvi memorijalni kompleks urađen u Beogradu posle Drugog svetskog rata.
O zelenim površinama na groblju danas brine „Zelenilo Beograd“. Krajem devedesetih obnovljena su slova na svim pločama koje su zbog vremena i nemara utonule. Delimično su obnovljene i staze, a radove je, uz inicijativu Koče Joncića, finansirao grad Beograd. U saradnji sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture, koji je koordinator, Ministrastvo za rad, boračka i socijalna pitanja finansira uređenje ulaznog platoa, a staze sređuje „Beogradput“, parama Skupštine grada.

PODSEĆANjE
IZNAD glavnog ulaza na groblje stoji „Oslobodiocima Beograda“, dok je sa unutrašnje strane zida zapisano:
„U borbama za oslobođenje Beograda, oktobra 1944, poginuli su borci 1. proleterske, 6. proleterske ličke, 21. i 23. srpske, 11. bosanskea, 5. krajiške, 16. i 36. vojvođanske i 28. slavonske divizije Narodno-oslobodilačke vojske Jugoslavije i 976 boraca Crvene armije“.

GENERALI
I ZNAMENjE na Avali, prethodnih godina retko ko je obilazio. Kameni spomenik podignut je u znak sećanja na 1964. godinu, kada su u avionskoj nesreći stradali ruski generali Birjuzov i Ždanov. Ruski oficiri pošli su na proslavu obeležavanja 20-godišnjice oslobođenja Beograda.

IVERSKA KAPELA
NA Novom groblju, nedaleko od spomenika Oslobodiocima Beograda, sahranjuju se Rusi koji su živeli u našem glavnom gradu. Tu počivaju potomci ruskih emigranata koji su u Srbiju došli posle Oktobarske revolucije.
- Većina parcela je zapuštena, neuredna, bez ograde, ali ne krivim gradske službe, već porodice - kaže Sergej Potapšin, koji redovno obilazi i sređuje grob oca i majke.
Otac Vitalij Tarasjev, starešina podvorja Moskovske patrijašije u Beogradu, rekao je „Novostima“ da se privode kraju radovi na uređenju spomenika Rusima iz Prvog svetskog rata i obnovi Iverske kapele. Sa ruskom ambasadom i Skupštinom grada već duže vreme pregovara se o uređenju groblja na kojem počiva više od 3.000 beogradskih Rusa.

Nastaviće se

Piše: Violeta Talović