Kadet neće u vojnike

 O SVOM dedi, imenjaku, unuk Nikola Tesla je zapisao da je bio "oficir koji je služio u vojsci velikog Napoleona", i ništa drugo, dok je neodređen kada govori: "Kasnije sam počeo rastavljati i sastavljati satove mog dede. U onom prvom pokušaju uvek sam uspevao, ali u ovom drugom često sam grešio. Tako se dogodilo da je deda naglo prekinuo moje zanimanje na ne baš obazriv način, te je prošlo trideset godina pre nego što sam dotakao sledeći časovnik." Nije jasno da li se priča odnosi na dedu po ocu Nikolu ili na dedu po majci takođe s imenom Nikola (Mandić), kao ni gde se radnja dešava, jer često navodi doživljaje vezane za Gračac i dane koje je tamo proveo.
Džon O'Nil je samo usputno pomenuo da je Milutinov otac bio oficir: "Teslin otac je počeo svoju karijeru u vojsci, izbor koji odgovara oficirskom sinu; ali on očevidno nije nasledio očevu ljubav prema vojničkom životu."
U prvoj biografiji Nikole Tesle, koju je napisao Bude Budisavljević, piše: "Milutin Tesla se rodio (3. februara 1819) u uglednoj krajiškoj zadruzi u selu Raduču u Lici od oca Nikole, koji je bio stražmeštar, a baš pred smrt i oficir postade". Da je Nikola, otac Milutinov, bio "štabalni stražmeštar", potvrđuje sveštenik Petar M. Krajnović u kalendaru "Srbobran" za 1896. godinu.
Dane Tesla, i sam iz Raduča, beleži: "Milutinov otac, također Nikola, bio je oficir. Jedno vrijeme je služio u Napoleonovoj vojsci, jer je Lička Vojna krajina bila pod Napoleonom od 1809. do 1813. Dugo se u porodici čuvala i originalna povelja koju je Teslin djed Nikola dobio za hrabrost, kao neustrašiv i sposoban oficir."
Akademik bivše JAZU, Tomo Bosanac, u "Pogovoru" Teslinoj autobiografiji "Moji pronalasci" sažima gornja tvrđenja: "Otac Milutinov također se zvao Nikola. služio je kao graničarski narednik u Napoleonovoj vojsci, jer je Lička Vojna krajina bila pod Napoleonom od 1809. do 1813. kada je Napoleon pao."
Verodostojnih podataka o periodu života prote Milutina Tesle, od njegovog rođenja 1819. godine, pa do završetka bogoslovije 1844, odnosno 1845. godine, nema. Dane Tesla piše:
"PoŠto u vrijeme djetinjstva Teslina oca Milutina nije u Raduču bilo škole, Milutin s bratom Josifom pohađa njemačku osnovnu školu "trivijalku" u Gospiću. Obojica su bili vrijedni učenici i otac ih poslije šalje u vojnu školu da bi se produžila porodična tradicija."
Škole u Vojnoj krajini su imale specifičan program nastave čiji je cilj bio da se učenici što više osposobe za praktičan rad. One su bile jezgro iz kojeg su se razvile realke koje su školovale prve generacije inženjera. Iz sačuvanog rukopisa s predavanja izvesnog Stjepana Dadića godine 1833. u Gospiću, vremena koje se poklapa s godinama kada su istu školu mogli pohađati Milutin i brat mu Josif, može se dobrim delom sagledati ondašnji školski program u gospićkoj tzv. Matematičkoj školi na nemačkom jeziku. Sačuvani tekst sastoji se iz tri dela - matematike, prirodne nauke i nekih sastava praktičnog karaktera.
"Milutin se nikako nije mogao s onom prećeranom stegom vojničkom sprijateljiti, ostavi kadetiju pa ode u bogosloviju u Plaški". Džon O'Nil o Milutinovom prelasku sa vojne akademije na bogosloviju piše: "Teslin otac je počeo karijeru u vojsci, izbor koji odgovara oficirskom sinu; ali on očevidno nije nasledio očevu ljubav prema vojničkom životu. Jedan neznatan slučaj, prekor što nije očistio svoju mesinganu dugmad, bio je uzrok da napusti vojnu školu."
Sam Nikola Tesla je kratko zapisao: "...Moj je otac bio vojnički vaspitan poput svoga brata, ..., ali začudo, kasnije se priklonio svešteničkom pozivu i u tom zvanju stekao visok ugled."
Vasa Stajić je u "Letopisu Matice srpske" (1929), ukazao da je sam Milutin ostavio beleške o svom školovanju u Plaškom, u dopisu "Srbskom Dnevniku":
"Drugi jedan dopis, broj 11, godine 1857., diže nam, može biti, koprenu s pitanja o školovanju Milutina Tesle. U njemu on govori s takvim poznavanjem stvari o bogosloviji u G. Karlovcu (misli na Plaški) i o nastavi u njoj, da te podatke moramo primiti kao obaveštenja o školovanju oca Nikole Tesle."
Pored predmeta koje je slušao, Milutin Tesla nam pominje i svoje ugledne profesore: vladiku Evgenija Jovanovića i Gerasima (Gervasima) Petrovića.
"MuŠicki i Jovanović nastojavali su na svaki način da mladići, pre nego što dođu u bogosloviju, svrše gdegod koju čast gimnazije, ili po krajnjoj mjeri njemačko normalno učilište, koje se po štabalnim mjestima nalazi; no episkopi nikako po želji u toj svojoj želji uspjeti ne mogaše, jer takva je gvozdena nužda!"

STARO BRATSTVO
"DRAGANIĆA još ima u Hercegovini i Crnoj Gori, u okolini Nikšića, u Banjanima. To je staro bratstvo. Po predanju vode porijeklo od prije Kosova. Najviše ih ima u Banjanima u nikšićskoj opštini. Porodica ima dvije stare crkvene zadužbine: sv. Arhanđela Mihajla u Nudolu kod Grahova i sv. Apostola Mateja (Matijina crkva) u Vilusima, u Banjanima iz 14. i 16. vijeka. Draganići i Tesle slave istu krsnu slavu - Aranđelov dan i drugu slavu posvećenu sv. Apostolu Mateji. To znači da Tesle vode porijeklo sa granice Crne Gore i Hercegovine ", tvrdi Vlado Gojnić.
(Nastaviće se)