Grešnik posle smrti

 VUK Branković, gospodar Kosova, dobio je u staroj istoriografiji tužnu ulogu izdajnika i bezmalo grobara srpskog carstva, jer je moralistički usmerenoj istoriografiji bilo potrebno da otkrije krivca za poraz i propast.
Tvorci kritičke škole u srpskoj istoriografiji, Ilarion Ruvarac i Ljubomir Kovačević, odlučno se obračunavajući sa svojim savremenicima, koji su na prošlost gledali sa mnogo romantičarskog zanosa, odbacili su tradiciju kao izvor istorijskog saznanja i utvrdili da nema "pouzdanog dokaza o Vukovom izdajstvu" na Kosovu.
Mnogi naši istoričari su pozdravili ove stavove Ruvarca i Kovačevića, koji su ih izveli nezavisno jedan od drugog, na osnovu dugogodišnjih detaljnih istraživanja. Među istraživačima se isticao i Nikola Radojčić, navodeći da je "skidanje vekovnih optužbi s ličnosti Vuka Brankovića" doprinelo i raščišćavanju istine o samom Kosovskom boju i da je naučni interes bio nemoguć, dok se nije rešilo to pitanje i načisto izvela Vukova uloga u ovoj bici.
To se desilo pre sto godina i njihove rezultate niko do sada nije uspeo naučno da pobije.
Bilo je i istoričara, naročito mlađih, koji smatraju da je Vukove izdaje ipak bilo, ako ne na Kosovu ono posle njega, što se ogledalo u njegovom odnosu prema kneginji Milici i njenoj deci, kojoj Vuk tobože nije pružio dovoljno podrške da sačuvaju Srbiju posle boja na Kosovu.
U prilog mišljenju Ilariona Ruvarca i Ljubomira Kovačevića, pored ostalog, govore i činjenice da je sasvim dokazano da je Vuk podržavao i cenio svoga tasta kneza Lazara sve do njegove smrti, da se na Kosovu dobro borio sa svojom vojskom, sve dok je to imalo smisla i u ovome boju postizao uspehe, o čemu svedoče i turske hronike. Uz to, borio se na svom terenu i na svojoj zemlji koju nije mogao olako da ostavi i prepusti neprijatelju, a pitanje izdaje pojavljuje se dosta kasnije posle Kosovskog boja (na početku DžVII veka), verovatno pod uticajem kasnijih sukoba Lazarevića i Brankovića. Pri tome se svakako polazilo i od toga da je Vuk kao i čestiti knez Lazar i njegovi brojni junaci, trebalo da završi život na Kosovu.
Izvesno je da se Turcima kao srpskim neprijateljima suprotstavljao sve do smrti, od čije je ruke, gotovo po svim izvorima, i izgubio život. Zato bi tvrdnju o njegovoj izdaji trebalo odbaciti.
Preko dva i po veka prisustva Brankovića, ispunjena su istorijskim aktivnostima bezmalo svakog člana ove značajne i razgranate porodice, političkom, vojnom, duhovnom, ktitorskom, ili nekom drugom delatnošću, kao i porodičnim vezama sa tadašnjim carskim, kraljevskim i plemićkim kućama.
Najveći deo Vukovih poseda posle njegove smrti, Bajazit je dao Stefanu Lazareviću, verovatno zbog njegovih zasluga u nikopoljskoj bici, a možda i da bi posejao seme razdora između ove dve srodničke porodice.
Turci su iz svojih strateških i privrednih interesa poseli Trepču, Zvečan, Jelač i Gluhavicu, gde su preuzeli i deo rudničkih jama u Trepči i Gluhavici, livnice u Trepči i Gluhavici i kovnicu novca u Trepči.
Turci su na upravljanje, radi preživljavanja, ostavili Vukovoj ženi Mari i sinovima Grguru, Đurađu i Lazaru predele između Trepče, Mitrovice i Vučitrna. To je verovatno učinjeno pod uticajem sultanije Olivere, kojoj je Mara Branković bila sestra.
Ostavši bez dovoljno sredstava za život, Vukova porodica se obratila dubrovačkim vlastima i vlastima Mletačke Republike koje su obavestili o Vukovoj smrti i zamolili ih da im deponovana Vukova sredstva, kao zakonskim naslednicima, stave na raspolaganje.
DobivŠi ova sredstva, Vukova porodica je uspela da jedan deo oblasti Brankovića koji nije bio stavljen na upravljanje knezu Stefanu Lazareviću, otkupi od Turaka, tako da su tada raspolagali sa dosta dobara, sasvim dovoljno za život. Oni su kao i Lazarevići, sklopili mir sa Bajazitom, postali njegovi vazali i obavezali se na plaćanje danka i davanje pomoćne vojske Bajazitu.
Oni su bili nezadovoljni što je jedan deo bivših Vukovih zemalja predat na upravljanje knezu Stefanu Lazareviću, pa će se to odraziti na izbijanje sukoba između ove dve porodice.
Sa dobijenom i otkupljenom zemljom i rudnicima upravljali su zajedno Mara Branković i njeni sinovi. O tome govore ugovori o trgovini sa Dubrovnikom i drugim primorskim gradovima, kao i darovne povelje zemalja i drugih dobara manastirima i crkvama.
Pošto im Turci tada nisu vratili i Prištinu, nastavili su da i dalje stanuju u Deviču u Drenici, gde ih je Vuk bio smestio posle povlačenja iz Prištine.
U to vreme (1402. godine) došlo je do sukoba između dva azijska džina, turskog cara Bajazita i mongolskog osvajača Tamerlana (Timur - Lenka).
Na strani Bajazita u Maloj Aziji su se tada našli i Bajazitovi vazali knez Stefan Lazarević, njegov brat Vuk sa 5000 srpskih konjanika i Vukovi sinovi Đurađ i Grgur Branković sa svojom vojskom.
U žestokom sukobu kod Angore te godine, u kojem se posebno istakao knez Stefan Lazarević sa svojim oklopnicima, pobedio je Tamerlan, a Bajazit je zarobljen.
Sa veoma teškom mukom iz ovog boja su se izvukli Lazarevići i Brankovići sa delom svoje vojske i dokopali Carigrada. U tatarsko ropstvo su zapali Stefanova sestra, sultanija Olivera i Grgur Branković, koji su kasnije otkupljeni i došli u Srbiju.

DESPOTI I MONASI
BRANKOVIĆI su obeležili poslednje decenije postojanja srpske države i započeli dugu istoriju Srba u Ugarskoj, posle propasti Srpske despotovine. Pet članova ove porodice nosilo je znake despotskog dostojanstva, mnogi su bili učesnici brojnih i velikih bitaka, poneki su završili život kao znameniti monasi, a nekolicina je zadobila i svetiteljski čin.

(Nastaviće se)