Živi bedem u Banatu

 O SUDBINI namenjenoj nemačkoj nacionalnoj manjini, svedoče dokumenti istraživačkog odeljenja britanskog ministarstva spoljnih poslova iz 1943. godine. Iz njih se vidi da je već tada bio formulisan stav da predstavnici nemačke nacionalne manjine treba da budu iseljeni iz svih delova Evrope gde su bili naseljavani u ranijim periodima (Vojvodina, Slavonija, Slovenija, Mađarska, Čehoslovačka, Poljska, SSSR...).
PoŠto je Treći rajh išao ka totalnom slomu, upravo to se i dogodilo predstavnicima nemačke manjine koji nisu bili uključeni u "planove'' evakuacije. Iz oblasti Transilvanije u okviru ovih planova, prvih dana oktobra 1944, bilo je, recimo, evakuisano oko 20.000 tamošnjih folksdojčera pred Crvenom armijom. Ali, bilo je i onih koji su ostavljeni kao ''živi bedem'', baš kao i 110.000 folksdojčera u Banatu.
Gde god su ostali folksdojčeri, kao što je to bio slučaj i u Vojvodini, odnosno Bačkoj, vlasti su prema njima preduzele mere po svemu slične onima iz odluke Avnoja od 21. novembra 1944. godine. Znači bila im je oduzeta imovina, a za njih otvoreni sabirni centri, odnosno logori.
Što se tiče imovinskih apetita folksdojčera, podatke o bogatstvima kojima su raspolagali pripadnici nemačke nacionalne manjine Kraljevina Jugoslavija nije raspolagala. Naime, statistički nisu obrađivani podaci o imovinskom stanju na osnovu nacionalne pripadnosti. Ali, zato su se time bavili pripadnici folksdojčerske organizacije "Kulturbund".
Prema jednom njihovom memorandumu iz 1940. godine, koji je bio upućen jugoslovenskoj vladi, folksdojčeri su u Vojvodini raspolagali sa 31,2 odsto obradivog zemljišta (Vojvodina ima ukupno 1,6 miliona hektara ovog zemljišta), učestvovali su sa 46,7 odsto u industrijskoj proizvodnji, a sa 40 odsto u zanatskoj. Raspolagali su sa 30,8 odsto bankarskog kapitala, a u stvaranju nacionalnog dohotka Vojvodine učestvovali sa 55 odsto.
Ovim podacima, naravno, treba pristupiti oprezno, jer mogu biti pristrasni, s obzirom na izvor. Valja im ipak dodati i činjenicu da su tokom Drugog svetskog rata vojvođanski folksdojčeri imali u vlasništvu 144 od ukupno 355 većih preduzeća. Njihovi posedi su, inače, po pravilu, bili dva puta veći od poseda predstavnika drugih nacija i nacionalnih manjina i, po pravilu, obuhvatali najplodniju zemlju.
Potanka istraživanja svakako bi pokazala šta su i koliko tuđeg tokom Drugog svetskog rata, dok su držali vlast, vojvođanski folksdojčeri prigrabili za sebe, o čemu postoje različita svedočanstva. Neka od njih saopštena su već i u prvim izveštajima Državne komisije za ispitivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, u poratnim godinama.
Vojvođanski Nemci su kao jugoslovenski građani i kao etnički kolektivitet bili diskriminisani i u pogledu biračkih prava na velikim narodnim izborima od 11. novembra 1945. godine. Naime, u članu 4. Zakona o izbornim listama od 10. avgusta 1945. godine se kaže: Biračko pravo nemaju članovi "Kulturbunda" i članovi njihovih porodica (Sl. list DFJ br. 59. od 11. avgusta 1945. godine).
Na taj način je država uzurpirala prirodno pravo svakog građanina da bira i da bude biran, tim pre što puko članstvo u "Kulturbundu'' nije imalo karakter pripadnosti oružanim nemačkim formacijama osim ukoliko ono nije dokazano, a naročito je neshvatljiv, barem sa današnjeg aspekta, stav da se biračko pravo oduzima i članovima njihovih porodica. Tako su Nemci koji su živeli na ovim prostorima ostali bez prava glasa i imovine...
Sasvim je izvesno da će i Srbija morati da reši pitanje imovine svojih građana ali i Nemaca, bilo kroz neki poseban sporazum, bilo kroz zakon o restituciji koji će se odnositi na sve sadašnje i bivše građane i da bez toga neće moći da počnu pregovori o prijemu u Evropsku uniju, ma koje godine.
Nekoliko nemačkih udruženja koja deluju na području Srbije već više godina zahtevaju da se ponište i stave van snage odluke Avnoja po kojima su Nemcima oduzeti imovina i državljanstvo. Imovina je uglavnom konfiskovana u Vojvodini, a nemačka udruženja zapravo traže da po budućem zakonu o vraćanju protivpravno oduzete imovine budu tretirani isto kao i svi ostali građani Srbije.

DOGOVOR TITA I BRANTA
PITANjE oduzete imovine je bilo skoro četvrt veka predmet spora između SR Nemačke i SFRJ. Nemačka ga je koristila i uvek potezala kao protivtežu jugoslovenskom zahtevu za ratnu odštetu, koja, po proceni reparacione komisije Vlade FNRJ, iznosi 46,9 milijardi dolara po kursu iz 1938. godine - od toga Nemačka duguje 35,8 milijardi dolara.
Posle višegodišnjeg natezanja oko rešavanja, s jedne strane, oduzete imovine, a sa druge, ratne odštete, Vili Brant i Josip Broz Tito postigli su na Brionima 1973. godine sporazum poznat kao "Brionska formula'' na osnovu kojeg je Nemačka odobrila Jugoslaviji pomoć u kapitalu vrednu 700 miliona maraka. To je utrošeno za izgradnju NE "Krško'' i drugih fabrika.
Taj sporazum je Skupština SFRJ ratifikovala 26. decembra 1974. godine. Njegova suština, međutim, bliže je određena u takozvanom edmemoaru, u kome stoji da nijedna strana posle potpisivanja nema pravo na bilo kakva dalja potraživanja i da on u stvari predstavlja ugovor o poravnanju, a ne o finansijskoj podršci, kao i da se njime Nemačka odrekla svih potraživanja na ime imovine nemačkih državljana, a Jugoslavije ratne odštete u ime svih pojedinaca koji su robovali i bili ratni zarobljenici u nacističkim logorima. Pošto je taj edmemoar proglašen državnom tajnom, on je javnosti nedostupan, mada je rok za njegovu tajnost istekao krajem decembra 2004. godine.

(Nastaviće se)