Hitler pokreće armadu

 RAT sila antifašističke koalicije bio je antifašistički narodni rat u najširem smislu reči, jer su se pored političkih, vojnih i ekonomskih odnosa na nivou vlada razvili odnosi između naroda koji su se borili protiv fašizma. Kao nikad do tada u istoriji, široki slojevi stanovništva mnogih zemalja u toku Drugog svetskog rata učestvovali su u formulisanju ratnih ciljeva.
Od dolaska nacista na vlast 1933. Nemačka je počela da se priprema za osvajanje susednih država odnosno reviziju Versajskog ugovora o miru posle Prvog svetskog rata. Najpre je 1938. pripojila Austriju, a zatim u proleće 1939. okupirala Čehoslovačku. Ohrabrena ovim uspesima posle pakta o nenapadanju sa Sovjetskim Savezom za kratko vreme u jesen 1939. osvojila je Poljsku. Na stranu Poljske stale su Velika Britanija i Francuska i tako je počeo Drugi svetski rat. Kraljevina Jugoslavija je u tom trenutku proglasila neutralnost.
Sledeće godine Nemačka je brzim prodorom mehanizovanih jedinica, a potom opkoljavanjem protivnika uspela da osvoji Dansku, Norvešku, Holandiju, Belgiju i Francusku. Time se veći deo Evrope našao pod nemačkom okupacijom. Padom Francuske posebno su bili impresionirani knez Pavle i vlada Cvetković-Maček, jer je bila ugrožena neutralnost i celovitost Jugoslavije. Bili su svesni slabosti - da je vojska nespremna za odbranu, a od saveznika se ne može očekivati pomoć, pa su odlučili da Jugoslavija na pritisak Hitlera pristupi Trojnom paktu koji je potpisan 25. marta 1941. godine u Beču. Britanija i SAD trudile su se da odvrate jugoslovensku vladu od tog koraka, ali nisu bile spremne da pruže bilo kakvu pomoć.
Pristup Jugoslavije Trojnom paktu izazvao je opšte nezadovoljstvo u zemlji posebno kod srpskog naroda i na talasu tog nezadovoljstva izveden je 27. marta puč jedne grupe oficira sa generalom Dušanom Simovićem na čelu, koji je oduševljeno podržan od većine naroda u Srbiji. Sećam se da je nas đake osnovne škole učitelj izveo na ulice rodnog mesta sa jugoslovenskim zastavama da okupljenim građanima recitujemo patriotske pesme o otadžbini i kralju.
Demonstracije i prevrat 27. marta imali su poseban značaj u istoriji Jugoslavije, jer se svrstala na stranu antifašističke koalicije, što je izazvalo nezapamćeno oduševljenje u demokratskim državama, posebno u Britaniji. Tada je Čerčil izjavio da je Jugoslavija najzad našla "svoju dušu". Taj borbeni antifašizam iskazan 27. marta u novije vreme od nekih istoričara se tumači kao neracionalan i nerazuman čin, koji je doprineo katastrofi Jugoslavije, ne uzimajući u obzir da Hitler nije uopšte poštovao međunarodne ugovore, čak ni sa Sovjetskim Savezom, a kamoli sa malom državom kakva je bila Jugoslavija.
Rat je počeo 6. aprila 1941. bombardovanjem Beograda i vojnih aerodroma. U napadu su učestvovale 52 divizije sa 800.000 vojnika prema 600.000 jugoslovenskih vojnika, koji su bili neuporedivo slabije naoružani i tehnički opremljeni. Rat je završen bezuslovnom kapitulacijom jugoslovenske vojske i zarobljavanjem oko 340.000 njenih pripadnika, ali ne i države koju su predstavljali vlada generala Simovića i kralj kao nosilac suvereniteta, koji su izbegli u London.
Posle okupacije, Hitler je naredio deobu teritorije Jugoslavije između Nemačke i revanšistički raspoloženih suseda Italije, Mađarske i Bugarske. U Srbiji je u pretkumanovskim okvirima, uz Banat i kosovskomitrovički okrug, bez vranjskog i pirotskog, uvedena nemačka vojna uprava.
Paradoksalno zvuči da tadašnji saveznici Jugoslavije, Britanija i SAD, danas pokušavaju da umanje granice Srbije od onih pod nemačkom okupacijom. Okupacija i deoba Jugoslavije smatrane su privremenim rešenjem, pa su sile antifašističke koalicije posle aprilskog rata objavile svoju rešenost da ponovo uspostave Jugoslaviju kao državu. Velika Britanija je to učinila krajem aprila, SAD početkom juna, a Sovjetski Savez je posle privremenog prekida odnosa ponovo uspostavio diplomatske odnose sa jugoslovenskom izbegličkom vladom 18. jula 1941. godine.
Tada je sovjetska vlada obećala da će se zalagati da se uspostavi nezavisnost Jugoslavije. Razume se da je odnos velikih saveznika prema obnovi Jugoslavije imao u vidu njihove sopstvene interese koji se na površini zbivanja nisu uvek jasno ispoljavali.
Posle napada nacističke Nemačke na Sovjetski Savez 22. juna 1941. počela se oblikovati antifašistička koalicija velikih sila. Na sastanku američkog predsednika Ruzvelta i premijera Britanije Čerčila na brodu u Atlantskom okeanu 14. avgusta 1941. doneta je Atlantska povelja.

UNIŠTITI NACIZAM
U Atlantskoj povelji se kaže: "1. Da njihove zemlje ne traže nikakvo teritorijalno ili bilo kakvo drugo povećanje. 2. Njihova je želja da se ne vrše nikakve teritorijalne promene koje ne bi odgovarale slobodno izraženoj volji zainteresovanih naroda. 3. One poštuju pravo svih naroda da izaberu oblik vladavine pod kojim žele živeti; i one žele da suverena prava kao i pravo upravljanja samim sobom budu vraćena onima koji su toga silom bili lišeni". Na kraju su izrazili nadu "da će po konačnom uništenju nacističke tiranije uspostaviti mir koji će omogućiti svim narodima da žive u bezbednosti u svojim granicama i osigurati svim ljudima u svim zemljama da mogu živeti slobodni bez straha i bede".
(Nastaviće se)