Kaplar veštiji ratnik

 NAPADOM Japana na flotu SAD u Perl Harburu, 7. decembra 1941, i objavljivanjem rata Nemačke SAD, zaokružena je antifašistička koalicija velikih sila nasuprot snagama fašizma, i Drugi svetski rat dobio je svetske razmere. U okupiranoj Jugoslaviji spontano se počeo buniti srpski narod protiv ustaških zločina u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i pre napada Nemačke na Sovjetski Savez. Posle tog napada, borbu protiv okupatora u Jugoslaviji organizovala su dva pokreta antifašističke orijentacije: narodnooslobodilački pokret, organizovan od KPJ, sa Josipom Brozom Titom na čelu i četnički pokret, nastao od jedne grupe vojnika i oficira posle aprilskog rata, na čijem je čelu bio pukovnik Dragoljub - Draža Mihailović. To su bila dva različita pokreta u ideološko-političkom smislu i sa različitim stremljenjima.
Narodnooslobodilački pokret je proklamovao strategiju narodnooslobodilačkog rata koja je skrivala njegovu revolucionarnu dimenziju. To je urađeno zbog antifašističkog karaktera rata i internacionalizacije jugoslovenskog pitanja i da bi se podstakla patriotska i rodoljubiva vokacija, jer društvo nije bilo zrelo, niti je međunarodna situacija bila prikladna za revolucionarne parole. U perspektivi NOP je vezao svoju sudbinu za uspeh Sovjetskog Saveza u ratu protiv nacističke Nemačke, očekujući da će zajedno sa oslobođenjem od okupatora izvršiti i revoluciju.
Sa druge strane, centar četničkog pokreta i jedan broj političara nacionalno građanske orijentacije predstavljao se kao zaštitnik građanskih vrednosti, monarhije, privatne svojine, nacije, tradicije, vere, pozivajući se na legitimizam, vladavinu ustavne forme i kontinuiteta, jednom rečju svih vrednosti iz predratne Kraljevine Jugoslavije. Ovaj pokret je svoju sudbinu vezao za uspeh u Drugom svetskom ratu Velike Britanije i SAD kao zaštitnica jugoslovenske vlade u izbeglištvu i kralja Petra, zalažući se za njihovo iskrcavanje u Jugoslaviji.
Kad je NOP započeo borbu odmah posle napada Nemačke na SSSR, četnički pokret je bio još u fazi organizovanja i tek je od septembra 1941. počeo da sarađuje sa NOP-om u borbi protiv okupatora, smatrajući da se prerano krenulo u tu borbu. Već od samog početka oružane borbe protiv okupatora, NOP je stekao određenu prednost nad četničkim pokretom u pogledu izvođenja akcija i komandovanja, jer je za organizatora imao KPJ, političku organizaciju u jugoslovenskim okvirima u kojoj je vladala autoritarna subordinacija, a njen vođa Tito se zalagao za čvrstu vojnu organizaciju koja će u perspektivi omogućiti pobedu i organizovanje širih političkih organizacija u kojima bi participirale šire mase naroda.
Za to vreme, Draža Mihailović se zalagao za formiranje samo vojne organizacije ne prihvatajući predlog Dragiše Vasića za političkom organizacijom koja bi bila pandan Narodnom frontu NOP-a. Njegov pokret nije uspeo da izraste u čvrstu vojnu organizaciju već je ostao više na nivou teritorijalne odbrane u kojoj nije mogao lako da potčini samozvane četničke vojvode, naročito u zapadnim delovima Jugoslavije.
Osim toga, četnički pokret nije postao jugoslovenski pokret nego pretežno srpski, što je zatvaralo perspektivu da bude uspešan u jugoslovenskim okvirima. Obojica vođa imala su iskustvo iz Prvog svetskog rata na suprotnim stranama. Ipak se kaplar pokazao veštiji od poručnika kad je bila u pitanju organizacija vojske, a da ne pominjemo političke organizacije. Tito je imao prednost političkog iskustva koje Dražin obaveštajni rad nije mogao da nadoknadi. Prema nekim istraživanjima, on je usavršavao svoje vojno obrazovanje dok je radio u Kominterni 1936, pohađajuću kurs o partizanskom ratovanju.
Vest o ustanku u Jugoslaviji još u toku leta 1941. došla je u svetsku štampu. Nije se jasno naziralo ko je organizator ustanka, već se uglavnom pisalo da su to patriotske snage. Narodnooslobodilački pokret preko KPJ i njenog sekretara nastavio je vezu sa Sovjetskim Savezom preko Kominterne, a štab četničkog pokreta na Ravnoj gori uspeo je posle više pokušaja da uspostavi vezu sa izbegličkom vladom i Britancima, najpre kurirom, preko Carigrada, a onda putem radio-veze u jesen 1941. godine.
Velika Britanija je smatrala da ima odrešene ruke u svom političkom delovanju u Jugoslaviji ne samo zato što se jugoslovenska vlada nalazila u Londonu pod njenom zaštitom, nego zato što je njen glavni partner u ratu Sovjetski Savez javno iskazivao svoju nezainteresovanost za unutrašnja pitanja u Jugoslaviji.
Sovjetska vlada, zaokupljena unutrašnjim problemima 1941, prvenstveno neuspesima Crvene armije na frontovima protiv Nemačke, kao i zbog pomoći koju je u ratnom materijalu primala od SAD, nadajući se otvaranju drugog fronta, bila je obazriva kad su bili u pitanju unutrašnji odnosi u Jugoslaviji i nije bila spremna da javno podrži NOP, iako su Staljin i Molotov bili dobro obavešteni o odnosima između NOP i četničkog pokreta preko Dimitrova, sekretara Kominterne, koji je bio sa manjim prekidima redovno u vezi sa Titom.

DVA KOLOSEKA
SOVJETSKI Savez je pružao NOP-u moralnu podršku preko Kominterne, i obuzdavao partizane da ne vode klasnu nego oslobodilačku borbu, pokušavajući da ustanak u Jugoslaviji usmeri u svom interesu. Posle obnove diplomatskih odnosa između sovjetske vlade i jugoslovenske izbegličke vlade, iz Moskve se vodila politika na dva koloseka.
(Nastaviće se)