Ispraćena srpska majka

KRALjICA Jelena je doživela duboku starost, živeći više od 80 godina što je za njeno doba bila retkost. Od dolaska na deževski dvor oko 64. godine, vladala je samostalno oko 37 godina.

Arhiepiskop Danilo, njen savremenik, kaže da je ona u starosti često poboljevala, ali je i dalje ostajala na svom dvoru u Brnjacima, čila i razborita i dalje brinući za svoj narod i za svoju državu. Danilo kaže da se ona, sledeći tradiciju Nemanjića zamonašila u crkvi sv. Nikole u Skadru 1280. godine, zadržavši i dalje ime Jelena, s tim što je nastavila da živi u dvoru u Brnjacima monaškim životom.

Pomirenje između njenih sinova kraljeva Dragutina i Milutina i njihov zajednički dolazak kod majke koja ih je blagosiljala, kao da joj je produžio život.

Osetivši da joj se približava kraj, kraljica Jelena je krajem 1313. godine sazvala Državno-crkveni sabor za svoju oblast. Na njemu se ona oprostila od svojih saradnika, zahvalila im za svesrdnu službu i blagoslovila ih.

Najzad ušavši u devetu deceniju života, ispustila je svoju plemenitu dušu 8. februara 1314. godine.

Vest o njenoj smrti bolno je odjeknula u čitavoj njenoj državi, porodici i među prijateljima i poštovaocima u inostranstvu.

Iako je bila veoma oštra zima, odlučeno je da se kraljičino telo prenese do njene zadužbine - gradačke crkve i tamo sahrani.

Ogromna masa naroda, plemića, crkvenih dostojanstvenika i monaha ispratila je njene mošti iz Brnjaka, da bi ih u dugačkoj koloni dopratila u Bogorodičinu gradačku crkvu tek trećeg dana sa nekoliko usputnih odmora, od kojih je prvi bio u manastiru Banjskoj, zadužbini njenog sina Milutina.

Sanduk su na ulasku u crkvu prihvatili kralj Milutin, srpski arhiepiskop Sava Treći sa Saborom episkopa i igumana i uneli ga i položili kod oltarskih dveri.

Od kraljice Jelene se u ime porodice oprostio njen sin kralj Milutin, koji je ovom prilikom istakao sve vrline i dobra svoje plemenite majke "i milostinju ništima i hranu sirotima, i utehu žalosnima"...

Na sahranu zbog bolesti i oštre zime nije mogao Jelenin stariji sin kralj Dragutin, ali je poslao svoje izaslanike.

Danas u ovoj crkvi nema moštiju kraljice Jelene. One su iz ove crkve koja je više puta rušena i pljačkana nestale neznano kuda. Ima mišljenja da su ih prigrabili i odneli negde na primorje katolički fratri, ili pak negde sklonili pravoslavnici monasi da ih Turci ne bi oskrnavili.

U Žitiju kraljeva i arhiepiskopa srpskih, arhiepiskopa Danila, kraljica Jelena je jedna od najhvaljenih ličnosti.

Otkuda da jedan srpski arhiepiskop sa toliko žara i dobrote opisuje život jedne kraljice katoličkog porekla na srpskom dvoru. Svakako da za ovo ima brojnih i valjanih razloga da zauzme tako počasno i uzvišeno mesto.

Nije u pitanju samo Danilova hvala. Tu su i drugi pisani izvori iz njenog doba i na kraju najverodostojnije je narodno predanje, koje svoju kraljicu spominje u najlepšem svetlu, kao njihovu "milu kraljicu", pa čak i "srpsku majku"...

Kada se analizira čitav njen život, može se sa puno prava reći da je srpska kraljica Jelena Anžujska bila najbolje prihvaćena od svih strankinja kraljica. Narodu Srbije bila je veoma privržena do kraja života, imala sređen i srećan brak sa kraljem Urošem Prvim Nemanjićem i sa njim izrodila blagorodnu i plemenitu decu, koja su i pored svojih mana, ostavila dubok trag u srpskoj istoriji.

Ova blagorodna žena koja se, iako katoličkog porekla, ugradila u plemenitu lozu Nemanjića, bila je i širokogruda, plemenita i darežljiva. Obilato je pomagala siromašnima, crkvama i manastirima, jednako voljena i od pravoslavaca i katolika i kao takva ostavila vidan trag u narodu i istoriji.

Narodno predanje kaže da se ona 1317. godine u snu javila jednom monahu, pa je to bio povod za otvaranje njene grobnice u gradačkoj crkvi. Tom prilikom njeno telo je nađeno u celosti. Posle toga je ona za zasluge za narod, srpsku državu i crkvu proglašena za svetiteljku. Slavi se 30. oktobra po starom kalendaru - 12. novembra po novom, zajedno sa sinom, kraljem Milutinom.

MIRISI DOLINE IBRA

MANIFESTACIJU "Dani jorgovana" organizuje Udruženje srpsko-francuskog prijateljstva "Jelena Anžujska" iz Kraljeva.

Proslava je vezana za mesec maj - vreme cvetanja jorgovana kao znak sećanja na jorgovane koje je u dolini Ibra zasadio kralj Uroš. Kroz tu svojevrsnu aleju bila je provedena kraljica Jelena u svadbenoj povorci ka deževskim dvorovima. Slavlje sa sastoji od niza kulturnih manifestacija u Kraljevu i okolini i obilasku znamenitih svetinja iz doba Nemanjića - Žiča, Studenica, Sopoćani i Gradac, utvrđenih gradova iz toga doba kao što su Maglič i Jelač, okolnih planina i dr.

Pošto su Uroševi jorgovani prirodno nestali u ibarskoj dolini, Udruženje koje organizuje ove manifestacije počelo je 2007. godine obnovu zasada.

KRAJ