Kosovo rana i slava

Posle decenija patnje i stalnih borbi, početak 20. veka doneo je Crnoj Gori nagradu za istrajnost i hrabrost. Proširila se čak "onam, onamo" - kako je pevao kralj Nikola - do stonoga Prizrena!

Osvojila je, prethodno, i Skadar kojeg je crnogorska vojska napustila kao, današnjim rečnikom rečeno, "kompenzaciju" za severne srpske zemlje i krajeve pripojene Crnoj Gori dogovorom velikih sila.

Inspirisan kosovskim zavetom, ali i sopstvenim uspesima na bojnom polju, kojima je doprineo oslobođenju Kosova i Metohije, govorio je u novembru 1913. godine, obeležavajući stogodišnjicu rođenja vladike Rada Petrovića Njegoša:

- Naš mu se dobri srpski narod divno odazvao. Kosovo, ranu njegovog velikog srca, mu je izliječio.

Fatalni kosovski boj bio je kralju-pesniku i inače izvor stalne inspiracije. "Kosovo je Crnu Goru naselilo junacima/ranjenijem i slavnijem preživjelim ostacima", pevao je, prenoseći zaveštanje predaka da kosovski poraz mora biti osvećen.

Nacionalna deviza "Osveta Kosova", međutim, nije bila ni tada mitomanija ili zabluda predaka kako je inače tretiraju savremeni teoretičari militantnog antisrpstva u Crnoj Gori. Pod tom devizom podrazumevala se istrajna težnja cetinjskih mitropolita i svih gospodara Crne Gore iz dinastije Petrović da se, kada istorijske okolnosti budu povoljne, prostori Kosova i Metohije, Hercegovine i Raške oblasti oslobode od dugotrajne turske okupacije i prisajedine Crnoj Gori. Cilj je, bez sumnje, bio ambiciozan u odnosu na skromne mogućnosti crnogorske države i vojske, ali je upravo za vreme vladavine kralja Nikole ostvaren, barem delimično.

San minulih pokolenja postao je stvarnost kada su združene armije Srbije i Crne Gore 520 godina posle sudbonosnog kosovskog boja proterale okupatore. Kruna ratnih napora bio je, 17. oktobra 1912. godine, ulazak Istočnog odreda crnogorske vojske, pod komandom brigadira Janka Vukotića u Peć.

U pobedonosnom žaru posle balkanskih ratova kralj je, izgledalo je, bio nadomak ispunjenja svojih snova o državno-pravnom ujedinjenju Srba.

Iz ugla današnjih tobožnjih boraca za građansko društvo moglo bi se, čak, reći da je pokazivao neskrivene "velikosrpske teritorijalne pretenzije", za koje se borio, između ostalog, i oružjem.

- Čast tog oružja visoko ostaje - govorio je 25. aprila 1913. u Narodnoj skupštini na Cetinju. - To je oružje, udruženo s oružjem braće iz Srbije, oslobodilo Srpstvo od Turaka, od mora do Dunava. Naši su barjaci pobodeni na međi Sandžaka i Bosne, u Pljevljima, Bijelom Polju, Beranama, Plavu, Gusinju, Rožaju, Peći, Đakovici, na dogled stona Prizrena. Obnovljena i uređena, naša domovina proljepšala se i biće srećna i bogata, a duh unutrašnje sloge i ljubavi učiniće je jakom i sposobnom za nova nacionalna preduzeća!

Ni slutio nije, sigurno, crnogorski kralj da surove igre velikih sila i točak istorije neće dozvoliti Crnoj Gori i Srbiji da duže uživaju u mirnodopskom prosperitetu i krenu u "nova nacionalna preduzeća."

Samo godinu dana kasnije, nastupila je epoha još većeg, možda najvećeg stradanja Srba u istoriji.

Od Vidovdana 1914. kada je Gavrilo Princip u Sarajevu ubio austrougarskog prestolonaslednika Ferdinanda počelo je besprimerno stradanje srpskog naroda, a Crna Gora je posle samo tri godine izgubila upravu nad Metohijom.

HIMNA “ONAM, ONAMO”

Patriotski spev "Onam, onamo!" iz pera kralja Nikola, objavljen 1867. istovremeno u Crnoj Gori i Vojvodini, duže od stoleća bio je nezvanična himna, ne samo crnogorska već i svesrpska. Muzički je ova pesma obrađena u više verzija, a zbog sadržaja - neke vrste srpskog nacionalnog programa pretočenog u stihove - prozvana je "Srpskom Marseljezom".

U okupiranim srpskim krajevima ova pesma je bila zabranjena. Tako se srpska omladina iz Sarajeva u telegramu iz 1986. požalila knjazu Nikoli:

- Tvoje "Onam, onamo!" zabranjuje se ovamo...

Nastaviće se

Širenje Crne Gore do 1913. godine