Greh svete stolice

Iza eufemizma „još se nisu stekli uslovi“ zapravo se krije nezadovoljstvo, još uvek dobrog dela episkopa, odnosom Svete stolice prema srpskom narodu u Drugom svetskom ratu, ali i u ratovima koji su se vodili na prostoru bivše Jugoslavije u minuloj deceniji. Papa Jovan Pavle Drugi je tri puta bio u Hrvatskoj (1994, 1998. i 2003. godine), ali nikada nije, i pored izričitih zahteva SPC, posetio Jasenovac. Mnogi u SPC su očekivali da će se papa u znak dobre volje tada izviniti našem narodu zbog podrške tadašnjeg vrha Katoličke crkve ustaškoj NDH.

- Naša crkva ima dobre odnose sa katolicima, ali dolazak pape u Srbiju opterećuje i ponašanje Vatikana u vreme raspada Jugoslavije. Sveta stolica je pre Nemačke priznala nezavisnost Hrvatske, zatim tu je i kanonizacija Alojzija Stepinca - podseća protođakon dr Pribislav Simić.

U beogradskoj Patrijaršiji i dalje se može čuti da je još rano za posetu pape. Srpska crkva učestvuje u dijalogu sa Katoličkom i drugim crkvama, vladike su imale susrete sa predstavnicima drugih konfesija, i sa papom. Teološki posmatrano, Sabor SPC nema ništa protiv dolaska poglavara Katoličke crkve. Ali, kada kažu da je rano za dolazak pape, razlog je istorijska opterećenost: crkva ne želi da povredi narod, a kod dela naroda rane su još sveže - navode u Patrijaršiji.

Srpska pravoslavna crkva, a jedno vreme i državne „strukture“ i mediji, argumentovano su optuživali Vatikan da je sasvim otvoreno postao zastupnik unutrašnjih razbijačkih snaga u SFR Jugoslaviji i njihove međunarodne podrške. Znatno pre rušenja Jugoslavije, tadašnja Biskupska konferencija Jugoslavije uputila je poslanicu svim katoličkim biskupijama sveta, u kojoj je za sve što će se dogoditi okrivila isključivo - Srbe. To je postalo opredeljenje cele Katoličke crkve. Bez obzira na primarno načelo Drugog koncila o „nemoralnosti rata“, vatikanski zvaničnici su izvukli u prvi plan njegov stav o „dopustivosti odbrambenog rata“.

Iako mnogi još osporavaju Vatikanu problematično držanje u raspadu Jugoslavije, ne treba zaboraviti da Sveta stolica nije priznala samoproglašenu nezavisnost Kosova. Posle razgovora sa predstavnicima Svete stolice 16. marta ove godine, šef diplomatije Vuk Jeremić je poručio: - Vatikan nije priznao Kosovo i nema nagoveštaja da će promeniti taj stav.

Protivnici dijaloga sa Vatikanom u Srpskoj patrijaršiji kao argument za svoj negativan stav navode i da je Ruska pravoslavna crkva „odbacila bilo kakve priče o ujedinjenju“ sa Rimokatoličkom, jer joj je neprihvatljivo „učenje“ koje stiže iz Vatikana - da papa, kao Hristov predstavnik na zemlji, mora imati dominantnu ulogu posle ujedinjenja rimokatolika i pravoslavaca. Sa druge strane, smatra se da je RPC otišla mnogo dalje u uspostavljanju veza i saradnje sa Vatikanom od SPC. Razume se da oponenti prećutkuju činjenicu da su ostale balkanske pomesne pravoslavne crkve već „ugostile“ papu Jovana Pavla Drugog.

Svako pominjanje „jedinstvene crkve Hristove“ izaziva podozrenja, ne samo među Srbima, već i u okviru grupacije pravoslavnih naroda i njihovih crkava. Ipak, osetio se ekumenski duh prilikom obeležavanja ovogodišnje Nedelje pravoslavlja (krajem februara).

Arhiepiskop carigradski i vaseljenski, patrijarh Vartolomej, je tim povodom naglasio da „pravoslavlje treba da se nalazi u stalnom dijalogu sa svetom“. Jer, ako bi se pravoslavlje zatvorilo i ne bi vodilo dijalog sa onima izvan njega, ne samo što bi pretrpelo neuspeh u svom poslanju, nego bi se pretvorilo u sebezatvorenu i samodovoljnu grupaciju, u „geto na marginama istorije“. „Dužni smo prvo da razgovaramo mi hrišćani međusobno i da rešimo naše razlike, da bi spoljni svet stekao poverenje u naše svedočenje“, kaže patrijarh Vartolomej i objašnjava da „upravo sa ovog razloga, Vaseljenska patrijaršija, uz saglasnost i učešće svih pomesnih pravoslavnih crkava, vodi već više decenija svepravoslavni zvanični bogoslovski dijalog sa najvećim hrišćanskim crkvama i veroispovestima.“

Poglavari i predstavnici svih četrnaest pomesnih pravoslavnih crkava su sa svete arhijerejske liturgiju u Carigradskoj patrijaršiji krajem 2008. godine, kojoj su prisutvovali i predstavnici rimokatoličke i protestantskih crkava, uputili poslanicu u kojoj su ukazali da „nacionalističke, rasne, ideološke i religijske protivrečnosti u svetu predstavljaju opasnost za ontološko jedinstvo ljudskog roda“, zaključujući da je „obaveza pravoslavlja da sačuva jedinstvo i da rešava probleme u međusobnim odnosima u duhu ljubavi i mira, kao i da nastavi dijalog s drugim hrišćanima i međureligijski dijalog sa judaizmom i islamom“.

Tek će se videti kako će se na pa pravoslavlje i njegov odnos prema ekumenizmu odraziti odlazak čak četvorice poglavara pomesnih pravoslavnih crkava u poslednje tri godine - arhiepiskopa atinskog i cele Grčke Hristodula, rumunskog patrijarha Teoktista, bivšeg poglavara Kiparske crkve Hrizostoma i patrijarha srpskog Pavla.

Naravno da pravoslavci potenciraju da se zapadno hrišćanstvo odvojilo od vaseljenske crkve, što je i glavni adut u nepristajanju na ideju Vatikana za „ujedinjenje“ svih hrišćana, ali pod papskom vlašću. U tom kontekstu pojavilo se pitanje:

Da li bi se papa odrekao dela svoje „vlasti“ zarad ujedinjenja hrišćana?

(Nastaviće se)