Vatikan vesnik “Proljeća“

INOSTRANI masoni i rotarijanci koristili su brojne prilike za privlačenje i učlanjenje Jugoslovena u svoje lože i rotari klubove, posebno od otvaranja granica Jugoslavije i šireg uključivanja jugoslovenske privrede u međunarodnu podelu rada. Dešavalo se to preko jugoslovenskih privrednih i sličnih predstavništava, međunarodne naučne, tehničke i kulturne saradnje i korišćenjem raznih inostranih stipendija. Tako se jedan broj naših državljana našao u inostranim ložama, pa ne čude ni prezimena kao što su Vukobratović, Denić, Šaranović, Brnčić, koja se mogu sresti u uglednim masonskim časopisima.

Svoje interese u razvoju ondašnje socijalističke Jugoslavije i njenim unutrašnjim protivrečnostima našla je i inostrana masonerija, tražeći kanale za međusobnu komunikaciju sa nekim od lidera nacionalizma, mas pokreta i liberalizma.

Jedan od nespornih lidera „Hrvatskog proljeća“ Mika Tripalo bio je slobodni zidar, povezan sa grupom hrvatskih intelektualaca slobodnih zidara. Oni su preko nekih naučnih aktivnosti oko JAZU još od kraja šezdesetih godina bili u vezi sa inostranim slobodnim zidarstvom koje je pružalo svaku podršku nacionalističko-separatističkim strujama u Hrvatskoj. (F. Zeller, Trois point c’est tout. Paris, 1974).

Na naučnom skupu Istorijskog instituta SANU („Sukob ili susret civilizacija“, Beograd, 9. 12. 1997), istoričar i akademik Milorad Ekmečić podneo je referat „Sukob civilizacija ili stvaranje svetskog sistema velikih sila“. Iz tog teksta za ovu knjigu zanimljivi su sledeći navodi:

„Uloga Katoličke crkve u obaranju komunističkog sistema u zemljama istočne Evrope je postala nezamenljiva. Jedno vreme se mislilo da je jugoslovenski samoupravni poredak, posle prekida sa Sovjetskim Savezom 1948, najbolje sredstvo za unutrašnju destabilizaciju komunističkog sveta uopšte. Vrlo brzo se uvidelo da je podrška Katoličkoj crkvi u tim zemljama daleko dragocenija. Većina ozbiljne naučne literature o građanskom ratu u Jugoslaviji 1991-1995. uzima da je Katolička crkva u tome odigrala primarnu ulogu.“

To se dovodi u vezu s još naučno neobjašnjenom posetom maršala Tita Vatikanu 1944. godine. Odmah zatim, usledila je misija člana jugoslovenske vlade Edvarda Kocbeka, koja je završena polovičnim uspehom, jer je papa pristao da smeni samo slovenačke biskupe, a ne i hrvatske, kao ustupak jugoslovenskim zahtevima da se time kazne za saradnju sa fašistima. U Vatikanu se tada (1945) „shvatilo da je neophodno da se hitno sa Titom uspostavi kontakt i da se on omekša“. Poslat mu je američki sveštenik, ali je zahtev za smenjivanje Stepinca za 20 godina te kontakte poremetio. Konačno su se izgladili odnosi tek u pregovorima i sporazumima 1966, 1968. i 1971. Američka vlada je u ovome bila posrednik, a u naknadu za ustupke je jugoslovenskoj strani davala podršku i novčanu pomoć.

Neki istoričari misle da je građanski rat 1991. u korenu počeo protokolom iz 1966, u kome je navedeno da se osuđuje pominjanje učešća katoličkih sveštenika u genocidu nad srpskim narodom u prošlom ratu. Tim Titovim sređivanjem „državno-crkvenih odnosa je počelo 'Hrvatsko proleće’ (1972), u kome je katolička crkva opet odigrala ključnu ulogu“.

Isti autor, u napomenama ide korak dalje. Kaže da je vlada SAD bila u toku ovih pregovaranja i davala jugoslovenskoj vladi, kao potporu, političku podršku i finansijsku pomoć. U tim sporazumima je bio i uslov da se zločini nad srpskim stanovništvom 1941-1945. ne pominju i zaborave.

Za razliku od situacije u Beogradu, masoni u Zagrebu su u prvim posleratnim godinama bili pošteđeni posebnog tretmana Udbe i sličnih institucija. On se, u tim godinama, uglavnom odnosio na aktivnosti onih članova nekadašnjih loža koji su im bili zanimljivi zbog njihove moguće obaveštajne aktivnosti za neku od službi Francuske, Italije, SAD, V. Britanije.

Neki od masona iz Hrvatske, pored pomenutih, bili su aktivno uključeni u partizanski pokret i neposrednu posleratnu obnovu, kao simpatizeri ili članovi Komunističke partije (ministar Mate Jakšić, Đuro Oberzen, Bogdan Stoisavljević, Lav Grizogono, Josip Kodl, Ivan Fišer, Josip Peteh, Lav Mirski, Vuko Jovanović, Branko Muačević, Alear Kraljević, Armin Borovic, Eduard Mendler, Miho Soljačić, Milan Radeka).

U jednom materijalu SDB Zagreba iz 1967. godine kaže se da su ustaše tokom rata imale stav prema masonima približan nemačkom. Takav stav prema masonima ostao je do 1943. godine, kada se počeo ublažavati pod uticajem Nemaca koji su tražili kompromis sa zapadom. „Poslije toga ustaše su sa pojedinim masonima uspostavljali kontakte i davali im zaposlenja“. Ovakav zaključak je u kontradiktornosti sa stvarnim razvojem događaja tokom rata u tzv. NDH.

Prema tim dostupnim podacima, pored onih masona koji su bili u raznim vezama sa ustaškim režimom i koji su i posle rata ostali u zemlji i najčešće na sličnim pozicijama, njih 24 su emigrirali u strahu od mogućeg utvrđivanja krivične odgovornosti za dela koja su činili u ratnom periodu.

(Nastaviće se)