Lijepa naša želi Bosnu

Iz Hrvatske su, kao neki bauk, sve do naših dana, šireni glasovi o težnji Srba za stvaranjem neke Velike Srbije i o velikosrpskim hegemonističkim namerama. To je bio stalni pripev svih protivsrpskih istupa ne samo pred jugoslovenskom već i pred svetskom javnošću. O tome dovoljno svedoče knjige u kojima se, s jedne strane, Srbi i Srbija žele prikazati kao agresori velikih teritorijalnih apetita, a s druge se žele prikriti sopstvena agresija i sopstvene teritorijalne pretenzije na tuđe etničke, državne i istorijske teritorije.

Takva taktika, kad je reč o hrvatskoj politici, odavno je poznata, ali u istoriografiji nije dobila odgovarajuće mesto i objašnjenje. Ona je nasleđena od Austrougarske, koja je utoliko više demonizovala i satanizovala srpske oslobodilačke i ujediniteljske namere ukoliko je imala većih apetita prema teritorijama na Balkanu i ukoliko je više zastupala nemačku politiku prodora na Istok. Po toj taktici, sve što je bilo srpsko, proglašavano je za velikosrpsko s ciljem da se srpski interesi, koji su bili u sukobu s austrougarskim, u korenu saseku i onemoguće.

Sledeći tradiciju austrougarske politike, u kojoj su Hrvati učestvovali, a neretko u njoj i prednjačili, u svim istorijskim razdobljima, od Revolucije 1848. do naših dana, okomljavali su se na srpsku politiku redovno joj dodajući epitet velikosrpske politike. Udarajući po srpstvu i velikosrpstvu, u kojima su videli glavnu konkurenciju hrvatstvu i velikohrvatstvu, hrvatski političari nisu samo snivali o Velikoj Hrvatskoj već su na njenom izgrađivanju radili uporno i dosledno, držeći se principa da su za ostvarivanje tog cilja dozvoljena sva sredstva, čak i genocidno uništavanje Srba.

Težnje za teritorijalnim proširenjem Hrvatske starijeg su datuma. Nevelik po broju, mali po prostranstvu koji zauzima, hrvatski narod je ispoljavao velike imperijalne ambicije. O tome dovoljno govore nazivi kao što su: „alpinski ili planinski Hrvati“ (Slovenci), „pravoslavni Hrvati“ (Srbi), „neprijeporni Hrvati“ ili „cvijet hrvatskog naroda“ (muslimani), zatim „Turska Hrvatska“, „Crvena Hrvatska“, „Bijela Hrvatska“ i „Karantanska Hrvatska“, koji se odnose na delove Bosne, na Crnu Goru, Dalmaciju i Sloveniju. Ti nazivi pažljivo su negovani i tokom više stotina godina usađivani su u svest hrvatskog čoveka s ciljem da mu razviju uverenje o veličini Hrvatske i brojnoj snazi Hrvata.

Iako je još 1866. godine Imbro Ignjatijević Tkalac upozorio da se države ne mogu osnivati „na starim hartijama i na 'virtualnim' teritorijalnim tražbinama“, politika zasnovana na državnom i istorijskom pravu nije mogla biti drugačija nego velikohrvatska. Pozivajući se na hrvatsko državno i istorijsko pravo Hrvatski sabor iz 1861. godine istakao je pravo Trojedne kraljevine na deo slovenskih zemalja i na njene pokrajine u Turskom carstvu, tj. na Bosnu i Hercegovinu, koje bi se tokom rešavanja „istočnog pitanja“ morale ponovo pridružiti Trojednoj kraljevini. U adresi Sabora iz 1878-81. pozdravljena je austrougarska okupacija i izražena je nada da će se stvoriti uslovi za priključenje Bosne i Hercegovine Trojednoj kraljevini unutar dualističkog uređenja Habzburške monarhije. Don Mihovil Pavlinović pozdravio je austrougarsku okupaciju Bosne i Hercegovine u nadi da će te oblasti uskoro biti pripojene Hrvatskoj. Kako se to nije desilo, bio je razočaran. Do kojih ambicija se išlo u teritorijalnim zahtevima za ostvarenje hrvatskog državnog i istorijskog prava, pokazuje primer pravaškog lista „Hervatska“.

U članku „Koja je prava hervatska politika i tko je zastupa“, u broju 6 iz 1871. godine, piše: „Zemlje, što ih obuhvaća deržavno pravo Hervata, po historiji i po narodnosti, prostiru se: od Nemačke do Macedonije, od Dunaja do mora, a po današnjih posebitih provincijalnih imenah, sledeće su: Južna Štajerska, Koruška, Kranjska, Gorica, Istra, Hervatska, Slavonija, Krajina, Dalmacija, gornja Albanija, Crna Gora, Hercegovina, Bosna, Raška, Serbia - ter ove ukupno jesu jednim pravim imenom: Deržava Hervatska.“

Stanovište „Hervatske“ nije bilo usamljeno, nije bilo plod nekog neodgovornog novinara ili političara, nije bilo stav trenutnog raspoloženja. Bio je to prirodni ishod duboko usađenog i široko rasprostranjenog uverenja. Još 22. juna 1869. godine Eugen Kvaternik, uz Antu Starčevića ključni čovek Stranke prava, pisao je don Mihovilu Pavlinoviću da, ako se bude sledila politika te stranke, ako se bude poštovalo hrvatsko državno i istorijsko pravo, onda „ne od Drave do mora, nego od salcburgtirolskih Alpah do Kosova i Albanije vijati će se doskora zastava čiste neoskvernjene Hervatske!“ Kvaternikove velikohrvatske težnje, koje su se ticale Štajerske, Kranjske, Gorice i Istre, gotovo čitave Bosne, „do Romanskih gora i Višegrada i polovine Ercegovine do reke Neretve i Bune“, poznati ruski istoričar, etnograf i lingvista Aleksandar Giljferding podvrgao je oštroj kritici. On je upozorio da nikakvo istorijsko pravo ne može dopustiti Hrvatima da se domognu tuđih zemalja, da je reč o prostom otimanju, koje će srodne slovenske narode neminovno dovesti do sukoba.

(Nastaviće se)