Četnici traže pomoć

U BANJI Koviljači se od početka okupacije nalazio veći nemački garnizon, najpre tenkovskih, potom pešadijskih trupa, a od 27. avgusta tu se smestila glavnina i štab 3. bataljona 738. pešadijskog puka 718. divizije. Kada je osvajanjem Loznice i Zajače, 11. četa 3. bataljona izbačena iz stroja, u Koviljači su ostale 9. i 12. četa, sa preko 500 vojnika smeštenih u hotelima.

Radi odbrane Koviljače, Nemci su izgradili više bunkera i postavili mitraljeska gnezda na nekoliko mesta.

U napad na Koviljaču krenulo je sedam jadarskih četa (svaka po 50-60 ljudi), sa oko 400 ustanika. Pre toga, na putu Loznica-Valjevo, postavljeno je više prepreka, radi sprečavanja neprijatelja da iz Valjeva dođe u pomoć svojim jedinicama u Koviljači.

Komandant Cerskog četničkog odreda, kapetan Račić prebacio je sa Cera (od Prnjavora do Loznice kamionima), ceo Odred na položaje iznad Koviljače i preuzeo komandu nad svim četničkim jedinicama.

Napad na Banju Koviljaču počeo je ujutru 1. septembra i trajao do dva popodne. Ustanici - četnici uspeli su samo da se približe nemačkim uporištima i pretrpevši velike gubitke, povukli su se na polazne položaje. Uveče su ponovili napad, ali bez uspeha.

Sutradan, 2. septembra, na prostoru Loznica-Koviljača, vladalo je zatišje. Samo je neprijateljeva artiljerija s one strane Drine, iz Kozluka, tukla četničke položaje oko Koviljače. Jedan bataljon ustaša prebacio se preko Drine kod Zvornika i krenuo u pomoć opkoljenom garnizonu u Koviljači. Presrele su ga čete Vojno-četničkog odreda Zečević - Martinović i naterale da se povuče u Zvornik.

Rano ujutru 3. septembra četnici su preduzeli novi, silovit napad i u jurišu prodrli u Koviljaču sa zapadne i južne strane, došavši do blizu hotela "Beograd" i "Podrinje", a sa istočne strane približili su se na stotinak metara do nemačkih položaja u parku. Tu su četnici naleteli na žicu u živoj ogradi, u koju je bila uključena struja, te ih je dosta stradalo.

Napad je trajao do zore, a onda su se četnici povukli na polazne položaje. Tokom 3. septembra, dva nemačka aviona bacala su bombe na visove oko Koviljače. I sutradan, 4. septembra, 12 "štuka" tuklo je bombama četničke položaje.

U međuvremenu, Valjevski partizanski i Vojno-četnički odred Zečević-Martinović, posle trodnevne borbe, zauzeli su Krupanj, a Podrinski partizanski odred - Bogatić.

Videvši da sami ne mogu da oslobode Koviljaču, četnici su zatražili pomoć od Podrinskog partizanskog odreda. S tim ciljem u oslobođeni Bogatić, 3. septembra išao je kapetan Račić. Na Koviljaču je, iz Mačve, odmah upućena 4. četa Podrinskog partizanskog odreda, pod komandom Lale Stankovića, a zatim i udarna četa.

U noć 3/4. septembra odbijen je napad ustaničkih snaga, četničkih i partizanskih. Te noći su se Nemci sredili, ovog puta uz pomoć jedne ustaške jedinice, koja je kod Kozlika prešla preko Drine i ušla u opsednutu Koviljaču.

U noć 5/6. septembra izvršen je poslednji napad na Banju Koviljaču, a Nemci su ujutro pobegli.

U borbi za oslobođenje Koviljače poginulo je 37 ustanika-četnika i četvorica partizana.

Krupanj je za narodnooslobodilački pokret bio višestruko značajan. Njegovim oslobođenjem stvorila bi se solidna vojnička osnova za dalje napredovanje prema Valjevu i povezivanje sa snagama koje su u to vreme operisale u Mačvi, Jadru, Posavini i užičkom kraju. Pored toga, ova slobodna teritorija bi se povezala sa istočnom Bosnom i Romanijom.

Na odluku o napadu na nemački garnizon u Krupnju uticala je i realna pretpostavka da će ustanici u ovoj borbi doći do znatne količine oružja i municije, što je nedostajalo tek formiranim jedinicama.

Nemci su pridavali veliki značaj odbrani Krupnja: prvo, zbog eskploatacije Podrinjskih rudnika antimona i, drugo, što se držanjem ovog istaknutog garnizona sprečavao dalji razvoj ustanka u zapadnoj Srbiji.

Odluka da se napadne Krupanj donesena je na Mačkovom kamenu, na sastanku kojem su, pored ostalih, prisustvovali Miloš Minić, Čeda Milosavljević, Vlada Zečević i Ratko Martinović.

Okupator je, prema prikupljenim podacima, u Krupnju držao jaku posadu od preko 200 vojnika.

Napad na nemačku posadu u Krupnju pripreman je sa četiri čete Valjevskog partizanskog odreda, i to sa leve strane reke Likodre, sa Prljuga, u jačini od oko 350 ljudi, i sa tri čete Vojno-četničkog odreda Zečević-Martinović, koncentrisane u južnom delu sela Banjevca, u jačini od oko 250 ljudi. Partizanske jedinice raspolagale su sa pet puškomitraljeza, "zbrojovki", puškama i ručnim bombama... Vojno-četnički odred za ovaj napad imao je pet puškomitraljeza ("brno"), jedan top (37 mm), puške, bombe, pištolje...

Po predlogu Štaba Vojno-četničkog odreda napad je trebalo da počne 2. septembra, kad se u potpunosti izvrši grupisanje ustaničkih snaga i izviđanje neprijatelja. Ali na samom početku, Martinović, nepromišljeno, pošalje kurira Nemcima s ultimatumom da se predaju, čime je otkrio nameru ustanika. Nemci su odbili ultimatum i otvorili vatru iz mitraljeza na kurira Đuku Živanovića, koji je u povlačenju morao da puzi kanalom do svoje jedinice i Štaba.

Napad je počeo 1. septembra, u 23 časa. Neprijatelj je odgovorio svom žestinom, reflektorima uporno "tražeći" ustaničke položaje.

(Nastaviće se)