Nemci čuvaju puteve

PRVE večeri u oslobođenom Krupnju 4. septembra 1941. u kući predsednika opštine Bogića Vujića održan je zajednički sastanak štabova Valjevskog partizanskog i Vojno-četničkog odreda.

Tu je postignuta puna saglasnost o spajanju ova dva odreda i stvaranju zajedničke komande. Odlučeno je da komandant VPO Zdravko Jovanović bude na čelu zajedničke komande, njegov zamenik Dragojlo Dudić, komesar Milosav Milosavljević, a njegov zamenik pop Vlada Zečević. Za načelnika Štaba Odreda postavljen je poručnik Ratko Martinović.

Zajednički Štab takođe je rešio da se sutradan, više Stolica, u Boranji, kod Aleksinog groba, izvrši smotra svih jedinica, a potom da Žikica Jovanović Španac i Miša Dudić sa dve partizanske čete nastave gonjenje Nemaca prema Valjevu.

Doneta je i odluka da se od zaplenjenog oružja i municije jedan deo pošalje Romanijskom partizanskom odredu, direktno Slobodanu Principu Selji, političkom komesaru ovog Odreda: tri „šarca“, 12.000 metaka i jedan bacač. Zatim Podrinskom partizanskom odredu u Mačvi znatne količine oružja i municije; Cerskom četničkom odredu kapetana Račića: pet mitraljeza i 5.000 metaka; Četničkom odredu jadarskom u Loznici: pun kamion oružja, municije i opreme za napad na Banju Koviljaču; Užičkom partizanskom odredu izvesnu količinu oružja i municije.

Tako su, na području starog Užičkog okruga do kraja septembra bili oslobođeni: Arilje - 22. avgusta, Guča 7, Ivanjica 13, Bajina Bašta sredinom septembra, a Čajetina 21, Užice i Kosjerić - 24. septembra, nešto pre toga i Užička Požega.

Jedinice Čačanskog i Kragujevačkog NOP odreda oslobodile su Gornji Milanovac 29. septembra, a zatim i Čačak 1. oktobra.

Kraljevački odred oslobodio je Ušće 20. septembra, Mataruge i Vrnjačku Banju krajem septembra, a Kopaonički odred - Rašku 3. oktobra.

Posavski i Kosmajski odred, takođe, beležili su uspehe na ovom području, kao i Kopaonički odred.

Tako su šumadijski partizanski odredi do polovine septembra oslobodili celu Šumadiju, izuzev Kragujevca, Topole, Aranđelovca i komunikacija Kragujevac - Lapovo, Kragujevac - Kraljevo i Stalać - Beograd.

Do tada su u Srbiji formirana 23 partizanska odreda sa oko 14.000 boraca, koji su oslobodili skoro dve trećine teritorije Srbije. Velika oslobođena teritorija prostirala se od reke Drine na zapadu do Velike Morave na istoku i od Save na severu do Zapadne Morave i Uvca na jugu Srbije. Na toj teritoriji neprijatelj je držao samo izolovane i jače garnizone u Šapcu, Valjevu, Kragujevcu, Topoli, Aranđelovcu i Kraljevu. Prostrana oslobođena područja bila su i u istočnoj Srbiji, oko Požarevca i Zaječara, a u južnoj Srbiji u Jablanici.

Opštenarodni ustanak nametnuo je potrebu da vojno i političko rukovodstvo ustanka iz okupiranog Beograda pređe na slobodnu teritoriju, radi neposrednijeg rukovođenja akcijama.

Čim je dobio izveštaj od Glavnog štaba NOP odreda Srbije da je naređenje o stvaranju slobodne teritorije u zapadnoj Srbiji uspešno izvršeno, Josip Broz Tito je u pratnji ilegalaca - kurira PK KPJ za Srbiju, Veselinke Malinske i Jaše Rajtera, 16. septembra 1941. godine iz okupiranog Beograda vozom krenuo u valjevski kraj. Stigli su do sela Robaja, gde se Tito, 18. septembra, prvi put sreo sa partizanima.

U Krupnju, u komandi mesta, Tita je dočekao Ivo Lola Ribar, član Politbiroa CK KPJ. Za vreme ručka Lola i mesni rukovodioci obavestili su Tita - na njegovo traženje - o vojnoj i političkoj situaciji, o životu stanovništva, o tome kako pozadina pomaže borce na frontu i o radu novoformiranog organa privremene narodne vlasti. Posle toga, Tito se odvezao na Stolice, gde je stigao uveče, 22. septembra 1941. godine.

Na Stolice, svojim vezama, već su, ranije bili stigli Aleksandar Ranković, Ivo Lola Ribar i Ivan Milutinović, članovi Politbiroa CK KPJ i članovi Glavnog štaba NOPO Jugoslavije.

Pošto su ga rukovodioci Valjevskog NOP odreda upoznali sa izvršenim pripremama, Tito je sa najbližim saradnicima preuzeo dalje rukovođenje poslovima priprema Savetovanja.

Skoro svi rukovodioci pozvani na savetovanje stigli su na Stolice do 25. septembra uveče, tako da je Savetovanje moglo da počne sutradan, 26. septembra 1941. godine.

Savetovanje je počelo 26. septembra 1941. godine u kući upravnika Rudnika, u kojoj je bila pripremljena jedna soba sa dva stola, 13 stolica i nekoliko klupa. Na zidu je bila razvijena velika geografska karta Jugoslavije, sa obeleženom slobodnom teritorijom.

Otvarajući Savetovanje Josip Broz Tito je, u svom govoru, najpre, ukratko izložio međunarodnu situaciju, a zatim duže govorio o stanju u okupiranoj Jugoslaviji, potom veoma detaljno o zadacima NOP odreda.

Posle njega, predstavnici glavnih štabova Srbije (Sreten Žujović), Bosne i Hercegovine (Svetozar Vukmanović Tempo), Hrvatske (Rade Končar i Vlado Popović) i Slovenije (Miha Marinko), govorili su o stanju na svojim teritorijama.

(Nastaviće se)