Sin Selima Groznog

KADA je 1520. godine, posle smrti sultana Selima I, na presto stupio njegov sin Sulejman, jedan savremenik je rekao "Lav umre, dođe nam jagnje". Naredne decenije pokazaće koliko je pogrešio.

Sulejman, sin Selima i Hafse, rođen je 1494. godine u Trapezuntu, gde je njegov otac u to vreme bio namesnik. Sa sedam godina započinje školovanje u palati Top kapi u Istanbulu, gde uči jezike (smatra se da je pored osmanskog turskog, govorio arapski, persijski, čagatajski i srpski), filozofiju, matematiku, osnove vojne strategije, ali stiče i borbene veštine (mačevanje i slično).

Prema nekim svedočanstvima, oduševljavao se delom Aleksandra Makedonskog, nadahnjujući se idejom da i on postane car "Istoka i Zapada". U ovom periodu se verovatno upoznaje i sa Ibrahimom, Grkom iz Parge, koji je dankom u krvi doveden u carsku palatu, gde je započeo proces njegovog obrazovanja kao paža i "sultanovog roba". Ovo prijateljstvo će obeležiti prve decenije Sulejmanove vladavine.

O poreklu Sulejmanove majke postoje izvesne nedoumice. U istoriografiji preovladava mišljenje da je bila Tatarka sa Krima, kćerka hana Mengeli Giraja, mada se to u novije vreme osporava. Postoje čak i mišljenja da je bila srpskog porekla, ali to nije naučno dokazano.

Sulejman je jedini osmanski vladar u periodu od Murata I (1362) do Ahmeda I (1603), koji je na presto stupio mirnim nasleđivanjem, bez sukoba sa braćom. U trenutku smrti, Selim je, čini se, imao samo jednog sina. Ne zna se šta se dogodilo sa njegovim drugim muškim potomcima, ali se pretpostavlja da je odlučni i okrutni Selim to pitanje rešio još za života, ostavljajući olakšan put odabranom nasledniku. Sulejman je imao sestre Hatidžu i Bejhan, udatu za Ferhad-pašu, jednog od visokih dostojanstvenika Porte.

Kao mladić od 15 ili 16 godina, još za života svoga dede Bajazita II, Sulejman je najpre dobio na upravu sandžak Bolu, ali je njegov stric Ahmed smatrao da je time učinjen ustupak Sulejmanovom ocu, a Ahmedovom bratu Selimu, tj. da su otac i sin preblizu, te da to Selimu daje prednost u borbi za presto u odnosu na njegovu braću. Ahmed je uspeo da izdejstvuju da mladi Sulejman bude iz Bolua poslat u Kafu, na Krim. Ipak, to nije zaustavilo Selima da se odlučno razračuna s braćom, a na kraju i ocem, te da iz borbi oko prestola izađe kao pobednik.

Selim stupa na osmanski presto 1512. godine, a mladi Sulejman, kao prestolonaslednik, odlazi kao namesnik u Manisu, što je u to vreme bila uobičajena praksa kod Osmanlija.

Vest o smrti svoga oca Sulejman prima kao namesnik u Manisi. Kao što je to bio običaj, vest o smrti sultana Selima, koji je umro na putu između Istanbula i Jedrena, držana je u tajnosti dok prestolonaslednik stigne do prestonice i preuzme vlast. Preuzimajući kormilo, novi sultan pokazao se promišljeno izdašnim u darivanju janičara (tzv. poklon za stupanje na presto). Takođe, bio je dovoljno mudar da kao velikog vezira zadrži starog Piri Mehmed-pašu, Selimovog poverenika od 1518. godine, koji je bio odlično upućen u sve državne poslove i na koga se novi vladar mogao apsolutno osloniti.

Sulejman dolazi na čelo osmanske države 1520. godine, kao deseti osmanski sultan, čija je vladavina od 46 godina najduža u šestovekovnoj istoriji Osmanskog carstva. Osmanska tradicija ga uvažava ne samo kao ratnika, koji je proširio granice Carstva od Atlantskog do Indijskog okeana, već i kao vladara rešenog da izvrši kodifikaciju osmanskih svetovnih zakona (kanuna). Otuda i njegov turski nadimak Kanni - Zakonodavac.

Nadimak Veličanstveni (Magnifiljue) stekao je, u prvom redu, zaslugom francuskih putopisaca, koji su bili oduševljeni savršenom disciplinom u osmanskoj vojsci, u čijim logorima, kako su tvrdili, nije bilo opijanja, kockanja, svađa i tuča, kao što je to bio slučaj u onovremenim vojnim logorima na Zapadu. Ne sme se izgubiti iz vida ni činjenica da upravo za vreme vladavine Sulejmana Zakonodavca Francuzi i Turci postaju čvrsti saveznici u borbi protiv cara Svetog Rimskog carstva, Karla V, a to će savezništvo opstati i u potonjim vekovima.

Mladi Sulejman je ispravno procenio da svoj autoritet mora potvrditi na bojnom polju, te tako uveriti vojsku, vezire i narod da je dostojan osmanskog prestola. Odrastao je u senci oca Selima, kome je turska tradicija dodelila nadimak Grozni (Yavuz), čoveka koji je u jarosti svojeručno davio nepoćudne vezire i osvajača koji je pokorio istočnu Anadoliju i stavio tačku na postojanje Mamelučkog sultanata u Egiptu. Time je postao i zaštitnik muslimanskih svetih mesta Meke i Medine, kao i baštinik titule halife.

Sulejman, prema svedočenjima savremenika, nije bio ratničke prirode. Sklon filozofiji i poeziji (ostao je poznat pod pesničkim pseudonimom Muhibi), stupivši na presto znao je da mora potisnuti taj deo svoje ličnosti, te iskazati odlučnost i hrabrost ratnika. Mletački izaslanik na Porti, Danijele Ludovizi, opisao je sultana Sulejmana sledećim rečima: "On je visok stasom, mršav, orlovskog nosa, zemljane boje kože, zdrav, prgav, potišten, više sklon dokolici nego poslu, pravoveran kao musliman i u svojim navikama nepokvaren. Njegov duh nema živosti, razboritosti, kreposti, koje bi odgovarale onolikom carstvu". I on je pogrešio.

(Nastaviće se)