Džamija mudroj Hurem

SULEJMAN je svoju ljubav prema Rokselani, osim ljubavnim stihovima, iskazao i kroz iznos apanaže koja joj je bila odobrena. Sve žene u haremu od valide sultanije do najniže džarije (robinje) primale su dnevne novčane iznose (mevadžib), namenjene za njihove lične potrebe.

Sultanija Hafsa je tokom Sulejmanovog boravka kao namesnika u Manisi primala iznos od 200 akči dnevno. Taj iznos je, izvesno, povećan kada je Sulejman zauzeo osmanski tron, ali tačan iznos nije zabeležen. Pedesetih godina 16. veka, Sulejman je svojoj voljenoj ženi odobrio iznos apanaže od 2.000 akči, što je do tada nezapamćena suma (sultani su primali iznos od 1.001 akče dnevno, a uobičajeni iznos koji su primale konkubine koje su rodile prinčeve bio je 30 do 40 akči). Ovaj visoki iznos je u narednom periodu, posle Sulejmanove smrti, bio rezervisan samo za pojedine valide sultanije, dok su supruge i konkubine potonjih sultana uglavnom primale iznos od 1.000 akči dnevno. To je samo još jedna u nizu potvrda Sulejmanovog posebnog odnosa prema Hurem i njegove želje da joj na sve načine udovolji.

Pored ličnog uticaja na sultana, Hurem je imala udela i u delu državnih poslova, i to u domenu diplomatije. Iako lično nije bila ni u jednoj diplomatskoj misiji, ona je vodila diplomatsku prepisku u sultanovo ime. Često je razmenjivala pisma sa poljskim kraljem Žigmundom I, kao i sa njegovim sinom i naslednikom Žigmundom II. Smatra se da je mir koji je vladao između Osmanskog carstva i Poljske u Sulejmanovo vreme najvećim delom rezultat njenih diplomatskih napora, te da je sultan pregovore o miru, i to ne samo sa Poljacima, vodio uglavnom preko svoje supruge (i u ranijim periodima određene uticajne žene su sudelovale u mirovnim pregovorima).

Hurem sultanija je vodila prepisku i sa sultanom, sestrom safavidskog vladara šaha Tahmaspa. Ta prepiska je naročito intenzivirana nakon sklapanja mira u Amasiji (1555. godine), koji su, kako se može zaključiti na osnovu pisama koje ove dve žene razmenjuju, obe strane želele da održe.

Hurem je igrala značajnu ulogu i u darivanju safavidskog princa, Elkas Mirze, brata šaha Tahmaspa, koji je 1547. godine potražio utočište na osmanskom dvoru. Deo poklona je bio izrađen sultanijinom rukom, čime se iskazivala naročita počast i velikodušnost Osmanlija prema "gostu". Elkas Mirza je Osmanlijama, koji su se u to vreme spremali u novi pohod protiv Safavida, bio veoma značajan, i kao izvor obaveštajnih podataka i kao potencijalna pretnja vlasti šaha Tahmaspa.

Hurem sultanija je trag u istoriji Osmanskog carstva ostavila i svojim zadužbinama. Ona je prva žena u čije ime je izgrađena jedna džamija u prestonici (džamija Haseki Sultan u Istanbulu), a za čiju je izgradnju bio zadužen slavni osmanski arhitekta Sinan. Džamija Haseki Sultan je prvo delo neimara Sinana posle njegovog postavljenja na položaj glavnog carskog arhitekte 1538. godine.

Pored džamije, kompleks izgrađen u ime sultanije Hurem (završen 1551) obuhvata i mekteb, medresu, imaret, bolnicu i fontanu. Ovo je u svoje vreme bio najveći zadužbinski kompleks u Istanbulu, posle zadužbina Mehmeda II Osvajača i Sulejmanovog kompleksa (džamija Sulejmanija sa pripadajućim objektima).

Zanimljivo je da kompleks nije izgrađen u centru prestonice, već u kraju koji se naziva "Ženskim trgom" (verovatno je prva namena džamije bila da u nju odlaze žene iz tog dela grada), gde u blizini nije bilo nijedne carske džamije. Smatra se da je ova lokacija pažljivo odabrana radi kreiranja njenog "imidža" u javnosti, kao i slike koju je čitava dinastija želela da stvori o sebi. Ako se u prvim decenijama Sulejmanove vladavine mnogo polagalo na javne ceremonije i raskošan život na dvoru, drugi deo njegove vladavine obeležen je nastojanjima da se bogatstvo i moć dinastije iskažu kroz bogougodna dela, kao što je izgradnja zadužbina.

U prestonici je, u sultanijino ime, izgrađen i hamam, koji se za razliku od džamije nalazi u neposrednoj blizini Hipodroma, na liniji Carska palata, džamija Aja Sofija (kao prva carska džamije u Istanbulu) i Hipodrom (At Mejdani), gde su se, u Sulejmanovo vreme, odvijale sve značajnije ceremonije i proslave u prestonici. I ova građevina imala je cilj da pokaže koliko je sultanija bila odana veri, s jedne strane, i koliko su ona sama, kao i drugi članovi carske porodice, vodili računa o svojim podanicima. Sultanijina posebna briga za podanice sultana iskazana je strukturom samog kupatila, koje se sastoji iz dva dela: ženskog i muškog.

Pored zadužbina u prestonici, Sulejman je u Huremino ime izgradio i zadužbine u Meki i Medini, dok je ona sama naložila gradnju velikog zadužbinskog kompleksa u Jerusalimu.

(Nastaviće se)