Ratnici odlažu oružje

OLIMPIJA u Grčkoj poštuje se do danas kao dom drevnih Olimpijskih igara. Po arheološkim istraživanjima mesto u ravnici Elis, u podnožju planine Kronos, uz sliv reka Al-feios i Kladeos, ima istoriju stariju od samih Igara. Najstariji nalazi svedoče da je već sredinom bronzanog doba ovde bilo siromašno selo, a najstarija svetilišta posvećena su Pelopu (sredina sedmog veka) i Heri. Zevsov hram, na južnoj strani svetog gaja Altisa, građen je od 468. do 457. godine p. n. e.

Godina 776. p. n. e. označava se kao početak Olimpijskih igara na osnovu zapisa poput Pindarovih oda i Hipijevih popisa olimpijskih pobednika. Slika iz tadašnjeg vremena upotpunjuje se predmetima otkrivenim u hramovima i okolnim područjima uz bitno učešće mitova. Olimpijske igre nisu bile jedine igre ili sportska takmičenja u Grčkoj tog doba, ali su svakako bile najvažnije. Sastojale su se od verskih obreda i takmičenja među kojima su bila i sportska nadmetanja, a održavale su se u čast boga Zevsa svake četvrte godine. Period između igara se nazivao olimpijada, pa su kasniji zapisi istoriju označavali po olimpijadama, periodima od četiri godine.

Igre su najavljivali glasnici, spondofori, koji su putovali po Grčkoj i širili vest o vremenu održavanja Igara. Glasnici su, istovremeno, najavljivali i primirje - ekehiriju - na celoj teritoriji kako bi se obezbedilo sigurno putovanje svim učesnicima i gledaocima. Svečanost 776. godine p. n. e. trajala je samo jedan dan, a sportski deo je obuhvatao jednu trku, stadion, sprint dužine trkališta. Kao prvi pobednik Olimpijskih igara zabeležen je Koroibos sa Elisa, a kratka trka ostaće jedino sportsko takmičenje u prvih 13 igara.

Na Igrama 724. godine p. n. e. trčala se još jedna disciplina, dijaulos, trka dužine dva stadiona. Između 724. i 520. godine p. n. e. broj disciplina se povećao, pa se i svečanost produžila. Olimpijske igre se postepeno produžavaju sa jednog na tri, pa na pet dana. Takmičenja su obuhvatala pentatlon, borbu šakama i rvanje (pankration), hoplitodrom, trku pod punom ratnom opremom. Uvedena je i trka četvoroprega, kvadriga.

Prema piscu Pindaru, zaprege su se trkale šest krugova. U Olimpiji su nagrađivani i vlasnici četvoroprega, pa se Belestiha iz Makedonije, vlasnica pobedničkog četvoroprega 268. godine p. n. e, iako nije upravljala zapregom, najčešće pominje kao prva žena olimpijski pobednik. U Olimpiji su se pored atleta takmičili pesnici, pisci, govornici, dramski pisci, glumci, arhitekte i vajari. Pobednici su kao nagradu dobijali maslinov venac, a izvan olimpijskog svetilišta, sve vreme između Igara, obasipani su poklonima. O njima su pevane ode, pravljene su njihove statue, pa se za neke od njih i danas zna.

Prvi spisak pobednika na olimpijskim igrama sastavio je Hipija u petom veku p. n. e., a dopunio ga je Aristotel. Imena svih pobednika nisu sačuvana. Najduža je lista sačuvanih imena učesnika u trkama na jedan i dva stadiona i trke pod ratnom opremom. Među najuspešnijima bio je Leonida sa Rodosa, četvorostruki uzastopni pobednik u sve tri trkačke discipline. Ovaj rezultat nije nadmašen na antičkim olimpijskim igrama.

Uprkos značajnim rezultatima i velikoj popularnosti, održavanje olimpijskih igara postajalo je neredovno i sve manje značajno, naročito u razdoblju rimske vladavine. Iako se ne zna kada su poslednje igre održane, kao kraj antičkih olimpijskih igara najčešće se spominje 393. godina nove ere, kada je car Teodosije Prvi proglasom zabranio sva paganska svetilišta.

Atina je opet bila u centru pažnje kao domaćin 1896. godine. Kao i u drevnim igrama, atletika je bila najzastupljeniji sport sa 12 disciplina. Takmičenja su održana i u gimnastici (osam disciplina), biciklizmu (šest), streljaštvu (pet), plivanju (četiri), mačevanju (tri), dizanju tegova (dve), tenisu (dve) i rvanju (jedna). Takmičenja je posmatralo oko 40.000 gledalaca. Pobednici su dobijali venac od grančica divlje masline iz Olimpije, diplomu koju je nacrtao jedan grčki umetnik i srebrnu medalju koju je izradio čuveni francuski graver Šaplen.

Za razliku od drevnih igara, kada nije održavana maratonska trka, Kuberten je dodao ovu trku da bi odao počast atinskom vojniku koji je, po legendi, 490. p. n. e. pretrčao skoro 40 kilometara od Maratona do Atine da bi javio Atinjanima da su Persijanci poraženi na Maratonskom polju. Na Igrama ni u jednom sportu i ni u jednom takmičenju nije pobedio Grk. Kao deo savremenog folklora zvuči priča da je neočekivani pobednik maratona bio grčki pastir Spiridon Luis.

(Nastaviće se)