Kralj kleči pred mladom

ARGUMENTI cara i njegovih saradnika bili su, pre svega, usmereni na to ubede carigradskog patrijarha Jovana Kozmu i crkvu da podrži budući brak i savez sa srpskim kraljem i predstavljali su, u svojoj suštini, u potpunosti unutarvizantijski problem. To je upravo bio i način na koji su sve okolnosti dogovora dve strane opisane u Istoriji Georgija Pahimera, koji je potpuno isključio kralja Milutina iz osnovnog toka svoje naracije, u želji da pokaže da čak ni srpski kralj, iako moćan i važan za carstvo, kao varvarin, nije mogao biti ravnopravno postavljen uz Romeje i njihovog vasilevsa.

Važnost političkog preokreta koji je Milutin sprovodio, razaznaje se iz navoda Teodora Metohita o živoj i užurbanoj diplomatskoj aktivnosti na dvoru srpskog kralja, koga su zainteresovani susedi iz Bugarske i Tesalije želeli da odgovore od povezivanja sa Carigradom. Uz protivljenja neimenovanih domaćih zlobnika, Bugari i Tesalci su, po izveštaju vizantijskog poslanika, pokušavali da spreče Milutinovo istinito ujedinjenje sa carem, kako se budući savez na ovom mestu tehnički precizno označava.

Vrlo je značajna Metohitova karakterizacija i Tesalaca i Bugara kao zajedničkih suseda i Srba i Vizantinaca, čime se njihov položaj na Milutinovom dvoru dovodi u snažnu vezu sa širim političkim kretanjima koje je okretanje srpskog kralja Vizantiji izazivalo. Metohitovi navodi o predlozima pre svega Tesalaca za ponovni brak Milutina sa njihovom sestrom dobijaju u njegovoj priči ironične i pomalo groteskne oblike, kojima se odslikava i nepostojani karakter carigradskih protivnika u Tesaliji. Jasno je, ipak, da je kralj Milutin čvrsto držao sve konce političkih pregovora sa srpske strane u svojim rukama i da je, donoseći odluku da sklopi savez sa vizantijskim carem, njenom ostvarenju posvetio sve svoje napore.

Ono što, međutim, najsnažnije karakteriše poslanički izveštaj Carigradu Teodora Metohita jeste njegovo dosledno insistiranje na Milutinovom stalnom strahu da se Vizantinci na kraju ipak ne predomisle i odustanu od sporazuma. Otuda i naglašena spremnost srpskog kralja da ispuni i neke dodatne vizantijske uslove.

Jedan od vizantijskih zahteva koji je nesumnjivo bio osnažen činjenicom da se bliskost srodstva sa vizantijskim vasilevsom osetno pojačala pristankom cara da se za Milutina uda njegova petogodišnja ćerka Simonida, ticao se predaje carstvu određenih, neimenovanih teritorija, uključujući i pojedine gradove.

Kao i u svim drugim tehničkim pitanjima dogovora sa Vizantijom, uključujući i problem taoca koje je srpski kralj morao da preda Carigradu, podjednako članova velikaških srpskih porodica i uticajnog vizantijskog prebega Kotanica, Milutin nije mnogo oklevao da vizantijske zahteve ispuni, uprkos detaljnim i ponekad teškim pregovorima.

Milutinov strah da se Vizantinci na kraju ipak ne predomisle proističe iz neodređenih i nedovoljno jasnih vesti koje su u Srbiju dolazile iz Carigrada, kada je početni dogovor između dve strane zastao zbog odbijanja sestre cara Andronika II da se uda za Milutina. Podozriv prema ovom oklevanju Romeja, srpski kralj je s nestrpljenjem očekivao konačnu potvrdu rešenosti Vizantinaca da se sporazum u potpunosti ostvari i, čini se, sa velikim olakšanjem primio vesti koje mu je Metohit doneo da je vasilevs prevazišao unutrašnje probleme i neslaganja po ovom pitanju, te da je princeza Simonida određena za njegovu buduću nevestu i srpsku kraljicu.

Dva pitanja su bila od posebne važnosti za obe strane: saglasnost kraljice majke Jelene Anžujske, odnosno njena zakletva kojom se Milutinov sporazum sa Vizantijom potvrđuje, i predaja kraljeve treće žene Ane Terter Vizantincima i time kraljevo potpuno lično raskidanje veza sa susednom Bugarskom, potresanoj borbama za presto i prevlast između raznih pretendenata.

Vizantijski zahtev da Milutinovu odluku potvrdi i njegova uticajna majka proisticao je iz odličnog vizantijskog uvida u odnose unutar ukupnog srpskog prostora i uticaja koji je kraljica Jelena imala na svoje sinove i njihova politička opredeljenja. Ovaj uslov Vizantinaca bio je dobro promišljen, posebno kada se ima u vidu očigledno već tada svima jasna neizbežnost sukoba budućeg zeta vizantijskog cara sa starijim bratom.

Kada su Vizantinci odustali od zvanične zakletve kraljice Jelene Anžujske da podržava novi brak svog mlađeg sina - čime bi se svrstala otvoreno na njegovu stranu protiv Dragutina, čemu ona nesumnjivo nije bila sklona - sve ostale prepreke sklapanju sporazuma i braku sa Simonidom su nestale i obe strane su željno pristupile konačnom ostvarenju dogovora.

U svom prepoznatljivom stilu, u okviru priče o konačnom ostvarenju dogovora, Georgije Pahimer stoga jezgrovito ističe snagu želje srpskog kralja da dođe do braka sa Simonidom, koja je nadvladavala sve ostale vizantijske uslove. Za jednu stvar - da bi dobio carevu ćerku za ženu - bio je spreman Milutin da na sve pristane. Iz njegovog, i iz ugla posmatranja mnogih Vizantinaca, srpski kralj i nije mogao drugačije razmišljati, s obzirom na čast koja mu se ukazivala ženidbom sa carevom ćerkom.

Pahimer je, zapravo, vizantijsko shvatanje čitave stvari sveo na svest srpskog kralja o uzvišenosti položaja vizantijskog cara i njegove idejne premoći u hrišćanskom svetu, svest koju je Milutin pokazao načinom na koji je dočekao svoju nevestu sišavši sa konja, postupajući na taj način prema njoj više kao prema gospodarici nego kao supruzi.

(Nastaviće se)