Vapaj sestre sa istoka

PAPA Pavle VI i patrijarh Atinagora su 1965. godine zaključili da je bacanje anateme bio "nesrećni slučaj", greh kratkovidih pojedinaca, a ne odluke crkava. Uglavnom, posle toga učestali su susreti i skupovi teologa razdvojene Hristove crkve.

Rimokatolici su bili naročito aktivni. Na ekumensku delatnost njih obavezuje i Crkveni zakonik koga je proglasio papa Jovan Pavle II 1983. godine. U njemu piše i ovo: "Dužnost je čitavog kolegija biskupa i posebno Apostolske Stolice da podstiču i vode ekumensko gibanje kod katolika, kome je cilj obnova jedinstva među svim hrišćanima, a za čije je podsticanje crkva obavezna po Hristovoj volji".

Brojni katolički teolozi okrenuli su se ovom zadatku, otkrivajući "duh rasvetljene pravoslavne braće".

Formirana je i katoličko-pravoslavna teološka komisija. Ona je čak usvojila dokument (2007) u 46 tačaka koji su optimisti doživeli i "temeljom" ujedinjenja katoličke i pravoslavne Crkve.

I, onda, grom iz vedrog neba!

Vatikan je u leto te iste godine objavio jedan drugi dokument koji Rimokatoličku crkvu naziva - "jedinom istinitom"!

Zbog toga su se naročito uzbudili protestanti. Tretirani su kao vernici izvan crkve. Čak se kaže da oni i "nisu crkva", jer nemaju svog sveštenog poglavara i ne poštuju "svete tajne". Pravoslavni su dobili nešto povoljniji status. Zamera im se da, iako imaju "svetu tajnu" - nisu ostvarili "zajednicu sa papom".

Ovo oglašavanje Vatikana, tadašnji mitropolit Kiril (sada ruski patrijarh) nije doživeo kao "novinu", jer ono samo ponavlja "poznato učenje" Rimokatoličke crkve.

"Biće veoma teško da se nastavi bilo kakav dijalog sa Rimokatoličkom crkvom sve dok nas ona ne prizna kao crkvu", izjavio je, zaprepašćeni, patrijarh Rumunske pravoslavne crkve.

I naslednici pomenutog pape i patrijarha (povukli anateme), Benedikt IV i Vatrolomej I, sastajali su se četiri puta i uvek složno naglašavali da je "ekumenizam put bez povratka".

Za papu, međutim, govore da nije iskren, a za patrijarha da se neovlašćeno ponaša, kao da je "kapa" pravoslavcima. Prvi čovek Carigradske patrijaršije kao da previđa realnost, pa i to da Moskva nije slučajno prozvana "Trećim Rimom", odnosno "drugim Carigradom".

Posle velikog raskola u Isusovoj crkvi, 1054. godine, bilo je više pokušaja da se jedinstvo povrati.

Prvo je Rim to pokušao silom, u čemu je posle 150 godina i uspeo. Četvrtim krstaškim ratom (1204) osvojen je Carigrad i veliki delovi Vizantije (poharana je bila i "monaška republika" Sveta Gora), stvoreno je novo Latinsko carstvo i u njemu uspostavljena rimokatolička crkvena struktura.

Silom osvojeno, silom je posle 57 godina vraćeno.

Crkve su ponovo nastavile odvojeni život. A čim bi jednoj ili drugoj bio ugrožen opstanak, traženo je jedinstvo. Kad je sredinom 15. veka Carigrad bio razdiran građanskim sukobima, kada su padale glave i carstva, prizivana je Crkva kao spasenje. Istovremeno je došlo do krvavih raskola i u Rimokatoličkoj crkvi - jedno vreme za Petrovu stolicu u Rimu borila su se trojica izabranih papa.

Opasnost od najezde Turaka blagovremeno je uočio i vizantijski car Jovan VIII Paleolog. Smislio je da preko crkvenog pomirenja, stvaranjem unije, obezbedi zapadnu vojnu pomoć da bi zaustavio Turke. Zato je poslao emisare u Rim, da kleknu pred papu Evgenija IV (1431-1447) i da mu šapnu...

Ivanovu poruku Evgenija je doživeo kao dar od boga!

U oduševljenju, papa je odmah sazvao opšti crkveni sabor. Za mesto saborovanja prvo je bio određen Bazel, ali kako to mesto nije bilo naruku istočnjacima, za okupljanje je odabrana Ferara. Pošto Jovan i njegovi nisu imali ni odgovarajuće brodove za tako dug put, pretila je opasnost da se sabor odloži.

Tada im je Evgenije poslao svoju flotu i preko Venecije, iz Carigrada je pristiglo oko 700 uglednika Istočne crkve, a među njima i sam car Jovan VII s bratom Dimitrijem. U Feraru je, kopnom, uspeo da se probije i vrlo ugledni kijevski mitropolit Isidor. Grad, obasjan prolećnim suncem (1438), ličio je na rajsko mesto, a meštani su saboraše prepoznavali po šarenilu odeždi, dugih, ali i izbrijanih brada. U istom izlogu našli su se Istok i Zapad, ljuti rivali Carigrad i Rim .

Domaćini su se osećali superiorno.

Procenili su da je kucnuo čas da istočna "sestrica" prizna počinjene grehe, da traži oprost da bi je "starija" ponovo toplo zagrlila. A ona se, opet, držala uspravno; ovo okupljanje je doživljavala kao priliku za susret dveju "udatih sestara", koje već imaju svoje porodice i u svemu su ravnopravne. Usledila su i celivanja, sabor je svečano otvoren i odmah se prešlo na rad po komisijama sa po deset članova sa svake strane.

Prva tema je bila - čistilište. Sevnule su i prve iskre. Učenje Latina je bilo da postoji stanje, posle smrti, u kome se vrši čišćenje, dezinfekcija duše, i to žestoko - vatrom. Grci su, sa svoje strane, prihvatili da postoji takvo jedno stanje, ali su odbacili mogućnost da se to čini vatrom. Njihov prvi crkveni teoretičar bio je mitropolit nikejski Marko Efeski, vrstan besednik, rado slušan i od protivnika. On je tvrdio da nijedna duša ne može ostvariti svoj konačni cilj pre Sudnjeg dana, a i tada duše pravednika ne mogu gledati Boga "licem u lice", nego samo "Božije svetlo s gore Tavor".

(Nastaviće se)