Svedočenje sa Golgote

KRST se, kao simbol i pojam, javio znatno pre pojave hrišćanstva, još od neolita. Negde od Homera krstovima su nazivani drveni kolci (kolje) pobijeni kao ograde oko kuće, imanja, štale, kasarne. Vremenom ovaj oblik drveta „krsta“ postao je instrument za usmrćenje. Prvo su na raspeće stavljani robovi, da bi potom praksa bila prihvaćena i kao najoštrija zakonska kazna kod Rimljana, gde je krst i prozvan „drvo srama“.

Oblik krsta se menjao, a složeni oblik, sa tablicom za natpis krivice osuđenog, bio je i krst na kome je razapet i Hristos. Nije se održalo početno mišljenje da je on okončao na krstu oblika slova T.

Inače, raspeće se obavljalo po unapred utvrđenom redu. Osuđeni je prvo bio izložen šibanju od okupljenih. To je bila mera da se od osuđenog iznudi odgovor ili priznanje za ono zašto je optužen. Sledilo je sprovođenje šibanog do mesta raspeća. Žrtva je morala biti gologlava, svučena i krvava. Na tom putu sledilo je dodatno šibanje, ali i udaranje štapovima, ubodi... što je predstavljalo vrhunac poniženja.

Žrtvi je tovaren krst na leđa, a na horizontalni deo krsta vezivale su se razapete ruke. Na mestu raspeća pobijao se i vertikalni deo krsta. Osuđeniku se pokrivala glava, jer se smatralo da nije dostojan da gleda svetlost Sunca. Tada bi mu skidali poslednje ostatke odeće i vezivali noge da ne bi pobegao. Telo se pričvršćivalo na različite načine, vezivanjem ili zakivanjem, samo ruku ili ruku i nogu.

Po ovom tada važećem postupku u rimskom carstvu izvršena je i smrtna kazna nad Hristom. Detaljna svedočenja o tom činu, na Golgoti, su ostavili apostoli Jovan, Mateja i Marko.

Kakav je baš bio položaj Hristovog tela na krstu?

Ruke su mu u poprečnom delu bile povijene u laktovima i zakovane sa po jednim ekserom, klinom. Noge su mu bile zakovane na uspravnom stubu. Sa položajem nogu nastala je i dilema.

Na osnovu svedočenja apostola ne može se pouzdano utvrditi da li su noge zakovane jedna po jedna, ili obe prekrštene jednim klinom.

Ta dilema se odrazila i na vekovno likovno predstavljanje Isusovog raspeća. U Zapadnoj crkvi njegove noge su prekrštene, zakovane jednim klinom, dok je u Istočnoj, pravoslavnoj, crkvi noge su jedna pored druge, ukovane sa dva klina.

Hristovo stradanje bolno su doživele i njegove pristalice. U očaju prvih njegovih pristalica začela se i ideja da taj krst postane i simbol njegove vere i kao dokaz da je Hristos pobedio smrt, i to samom smrću na krstu.

Osnovni tipovi krsta su bili grčki, jednokraki, i latinski, sa dužim vertikalnim krakom.

Koji je pravi?

Oko oblika krsta Istočna i Zapadna crkva nisu se ozbiljnije sporile. Jedan drugom, tvrdi se, ne protivreče i vekovima jedan pored drugog žive. U obe crkve najviše su u upotrebi krstovi u srazmeri 4:3 (visina:širina).

Dodatni sjaj krstu je pridodao i car Konstantin Veliki (285-337) koji ga je postavio na svoje zastave i carsku krunu, a uz to je ukinuo kaznu raspeća na krstu. Imao je car svoj tip krsta, bogato ukrašenog, a poznat je onaj koji je postavio u crkvi na Golgoti i koji simbolizuje trijumf hrišćanstva.

Krst je postao i simbol Vizantije i njenih careva.

Krst je verni pratilac pravoslavaca u srpskim državama. Pristizao je iz sveta, najviše iz Grčke i Rusije, ali i iz domaćih radionica u manastiru Hilandaru. I simboli srpskih dinastija, grbovi i krune, nisu mogle bez krsta. Koliko je krst bio moćan i masovan kod Srba najbolje svedoči zbirka u Muzeju primenjenih umetnosti u Beogradu.

Jedan krst, kukasti, pojavio se u prošlom veku. Tvorci i realizatori fašističke ideologije dobro su znali moć Isusovog krsta. Udarili su krstom na krst uvereni da će kukasti zaseniti hrišćanski. Adolf Hitler i njegovi nisu autori simbola koji su stavili na svoja znamenja. Izvukli su ga iz drevnih vremena, znanog i kao svastika, koji se oglasio u praistorijskoj Mesopotamiji, da bi se raširio po zemljama Azije, kao i prethelenskoj Grčkoj.

Niko ne može postati hrišćanin ako nije kršten.

A po tradiciji, novorođenče se odmah nosi da bi se obavio taj čin. Krštenje je jedna od sedam hrišćanskih tajni Svetog Duha, a sam taj čin je baš ceremonijalan. Tu su krstitelj, kum, krstionica, voda, krstak... Kupanje, spuštanje u vodu novorođenčeta se vrši jednom ili tri puta, po čemu se i tu razlikuju pravoslavni i rimokatolici. Kod pravoslavaca odmah sledi i obavljanje druge Božije tajne, miropomazanje. Sledi ceremonija mazanja uljem (mirisnim) po glavi, po palčevima desne ruke i noge. Kod rimokatolika miropomazanje se obavlja tek posle sedme godine života, jer oni smatraju da dete ranije ne može da shvati značaj i da otkrije tajnu miropomazanja.

Pravoslavni i rimokatolici se i različito krste - prvi u znaku Trojstva, sa tri prsta, drugi dlanom, sa pet prstiju (pet Isusovih rana). U zemljama u kojima su komunisti dugo bili na vlasti, vera i crkveni obredi su potirani, pa su mnogi ostali nekršteni. Prvo su se zbog partije (knjižice) odricali vere, a kada ih je ova izneverila vratili su se veri, još više tradiciji.

(Nastaviće se)